Liste des brigades françaises de la Première Guerre mondiale
Lors de la Première Guerre mondiale, les brigades françaises sont composées de deux à trois régiments (ou de bataillons de chasseurs). Elles sont en général endivisionnées. Dans les divisions d'infanterie, les brigades sont pour la plupart dissoutes à partir de 1916 avec la création de l'infanterie divisionnaire à trois régiments dans les divisions d'infanterie. L'armée manque de fantassins et doit donc réduire le nombre de régiments d'infanterie.
Pour l'historique des brigades, se reporter à l'historique de la division à laquelle elles sont rattachées. Les détachements provisoires pour quelques jours ne sont pas indiqués. Les parenthèses dans la colonne « division » du tableau indiquent que la brigade est rattachée pour une durée longue à l'unité indiquée mais ne lui appartient pas organiquement.
Brigades d'infanterie[modifier | modifier le code]
Nom de l'unité | Division | Dates | Référence |
---|---|---|---|
1re brigade d'infanterie | 1re DI | août 1914 - novembre 1916 | [1] |
2e brigade d'infanterie | 1re DI | août 1914 - novembre 1916 | [1] |
3e brigade d'infanterie | 2e DI | août 1914 - novembre 1916 | [2] |
4e brigade d'infanterie | 2e DI | août 1914 - novembre 1916 | [2] |
5e brigade d'infanterie | 3e DI | août 1914 - novembre 1916 | [3] |
6e brigade d'infanterie | 3e DI | août 1914 - novembre 1916 | [3] |
7e brigade d'infanterie | 4e DI | août 1914 - octobre 1917 | [4] |
8e brigade d'infanterie | 4e DI | août 1914 | [4] |
4e DI | février - avril 1915 | [4] | |
(DI provisoire Tassin/Guérin) | avril - juin 1915 | [5] | |
122e DI | juin 1915 - septembre 1917 | [6] | |
9e brigade d'infanterie | 5e DI | août - décembre 1914 | [7] |
(DI provisoire Tassin) | décembre 1914 - avril 1915 | [8] | |
5e DI | avril 1915 - mai 1917 | [7] | |
10e brigade d'infanterie | 5e DI | août 1914 - mai 1917 | [7] |
11e brigade d'infanterie | 6e DI | août 1914 - mai 1917 | [9] |
12e brigade d'infanterie | 6e DI | août 1914 - mai 1917 | [9] |
13e brigade d'infanterie | 7e DI | août 1914 - mars 1917 | [10] |
14e brigade d'infanterie | 7e DI | août 1914 - mars 1917 | [10] |
15e brigade d'infanterie | 8e DI | août 1914 - novembre 1916 | [11] |
16e brigade d'infanterie | 8e DI | août 1914 - novembre 1916 | [11] |
17e brigade d'infanterie | 9e DI | août 1914 - décembre 1916 | [12] |
18e brigade d'infanterie | 9e DI | août 1914 - décembre 1916 | [12] |
19e brigade d'infanterie | 10e DI | août 1914 - août 1917 | [13] |
20e brigade d'infanterie | 10e DI | août 1914 - août 1917 | [13] |
21e brigade d'infanterie | 11e DI | août 1914 - décembre 1916 | [14] |
22e brigade d'infanterie | 11e DI | août 1914 - décembre 1916 | [14] |
23e brigade d'infanterie | 12e DI | août 1914 - janvier 1917 | [15] |
24e brigade d'infanterie | 12e DI | août 1914 - janvier 1917 | [15] |
25e brigade d'infanterie | 13e DI | août 1914 - décembre 1916 | [16] |
26e brigade d'infanterie | 13e DI | août 1914 - décembre 1916 | [16] |
27e brigade d'infanterie | 14e DI | août 1914 - mai 1917 | [17] |
28e brigade d'infanterie | 14e DI | août 1914 - mai 1917 | [17] |
29e brigade d'infanterie | 15e DI | août 1914 - janvier 1917 | [18] |
30e brigade d'infanterie | 15e DI | août 1914 - janvier 1917 | [18] |
31e brigade d'infanterie | 16e DI | août 1914 - janvier 1917 | [19] |
32e brigade d'infanterie | 16e DI | août 1914 - janvier 1917 | [19] |
33e brigade d'infanterie[N 1] | 17e DI | août 1914 - janvier 1918 | [20] |
34e brigade d'infanterie | 17e DI | août 1914 - décembre 1915 | [20] |
35e brigade d'infanterie | 18e DI | août 1914 - janvier 1917 | [21] |
36e brigade d'infanterie | 18e DI | août 1914 - janvier 1917 | [21] |
37e brigade d'infanterie | 19e DI | août 1914 - mai 1917 | [22] |
38e brigade d'infanterie | 19e DI | août 1914 - mai 1917 | [22] |
39e brigade d'infanterie | 20e DI | août 1914 - avril 1917 | [23] |
40e brigade d'infanterie | 20e DI | août 1914 - avril 1917 | [23] |
41e brigade d'infanterie | 21e DI | août 1914 - novembre 1917 | [24] |
42e brigade d'infanterie | 21e DI | août 1914 - novembre 1917 | [24] |
43e brigade d'infanterie | 22e DI | août 1914 - novembre 1917 | [25] |
44e brigade d'infanterie | 22e DI | août 1914 - novembre 1917 | [25] |
45e brigade d'infanterie | 23e DI | août 1914 - février 1917 | [26] |
juin - septembre 1917 | |||
46e brigade d'infanterie | 23e DI | août 1914 - février 1917 | [26] |
juin - septembre 1917 | |||
47e brigade d'infanterie | 24e DI | août 1914 - février 1917 | [27] |
48e brigade d'infanterie | 24e DI | août 1914 - février 1917 | [27] |
49e brigade d'infanterie | 25e DI | août 1914 - juin 1915 | [28] |
120e DI | juin 1915 - décembre 1916 | [29] | |
50e brigade d'infanterie | 25e DI | août 1914 - décembre 1916 | [28] |
51e brigade d'infanterie | 26e DI | août 1914 - décembre 1916 | [30] |
52e brigade d'infanterie | 26e DI | août 1914 - décembre 1916 | [30] |
53e brigade d'infanterie | 27e DI | août 1914 - novembre 1916 | [31] |
54e brigade d'infanterie | 27e DI | août 1914 - novembre 1916 | [31] |
55e brigade d'infanterie | 28e DI | août 1914 - novembre 1916 | [32] |
56e brigade d'infanterie | 28e DI | août 1914 - novembre 1916 | [32] |
57e brigade d'infanterie | 29e DI | août 1914 - mai 1917 | [33] |
58e brigade d'infanterie | 29e DI | août 1914 - mai 1917 | [33] |
59e brigade d'infanterie | 30e DI | août 1914 - décembre 1916 | [34] |
60e brigade d'infanterie | 30e DI | août 1914 - décembre 1916 | [34] |
61e brigade d'infanterie | 31e DI | août 1914 - août 1916 | [35] |
62e brigade d'infanterie | 31e DI | août 1914 - août 1916 | [35] |
63e brigade d'infanterie | 32e DI | août 1914 - mai 1917 | [36] |
64e brigade d'infanterie | 32e DI | août 1914 - mai 1917 | [36] |
65e brigade d'infanterie | 33e DI | août 1914 - mai 1917 | [37] |
66e brigade d'infanterie | 33e DI | août 1914 - mai 1917 | [37] |
67e brigade d'infanterie | 34e DI | août 1914 - mars 1917 | [38] |
68e brigade d'infanterie | 34e DI | août 1914 - mars 1917 | [38] |
69e brigade d'infanterie | 35e DI | août 1914 - octobre 1917 | [39] |
70e brigade d'infanterie | 35e DI | août 1914 - octobre 1917 | [39] |
71e brigade d'infanterie | 36e DI | août 1914 - mai 1917 | [40] |
72e brigade d'infanterie | 36e DI | août 1914 - mai 1917 | [40] |
73e brigade d'infanterie | 37e DI | août 1914 - juillet 1918 | [41] |
74e brigade d'infanterie | 37e DI | août 1914 - juillet 1918 | [41] |
75e brigade d'infanterie | 38e DI | août 1914 - janvier 1915 | [42] |
isolée | janvier - juin 1915 | [42] | |
25e DI | juin 1915 - décembre 1916 | [28] | |
76e brigade d'infanterie | 38e DI | août 1914 - juillet 1918 | [42] |
77e brigade d'infanterie | 39e DI | août 1914 - décembre 1916 | [43] |
78e brigade d'infanterie | 39e DI | août 1914 - décembre 1916 | [43] |
79e brigade d'infanterie | 40e DI | août 1914 - décembre 1916 | [44] |
80e brigade d'infanterie | 40e DI | août 1914 - décembre 1916 | [44] |
81e brigade d'infanterie | 41e DI | août 1914 - décembre 1914 | [45] |
66e DI | décembre 1914 - novembre 1916 | [46] | |
82e brigade d'infanterie | 41e DI | août 1914 - septembre 1917 | [45] |
83e brigade d'infanterie | 42e DI | août 1914 - novembre 1916 | [47] |
84e brigade d'infanterie | 42e DI | août 1914 - novembre 1916 | [47] |
85e brigade d'infanterie | 43e DI | août 1914 - décembre 1916 | [48] |
86e brigade d'infanterie | 43e DI | août 1914 - décembre 1916 | [48] |
87e brigade d'infanterie | 4e DI | août 1914 - octobre 1917 | [4] |
88e brigade d'infanterie | 44e DI | août - septembre 1914 | [49] |
Division Barbot (B) | septembre - octobre 1914 | [50] | |
77e DI | octobre 1914 - novembre 1917 | [50] | |
89e brigade d'infanterie | 44e DI | août - septembre 1914 | [49] |
DI provisoire Vassart | septembre - octobre 1914 | [49],[51] | |
76e DI | octobre 1914 - octobre 1916 | [51] | |
90e brigade d'infanterie | 45e DI | août 1914 - juin 1918 | [52] |
91e brigade d'infanterie[N 2] | 45e DI | août 1914 - juin 1918 | [52] |
92e brigade d'infanterie[N 3] | 121e DI | juin 1915 - mai 1917 | [53] |
121e DI | juin - octobre 1917 | [53] | |
93e brigade d'infanterie | 77e DI | octobre 1915 - novembre 1917 | [50] |
95e brigade d'infanterie | 48e DI | février 1915 - juin 1916 | [54] |
48e DI | septembre - décembre 1916 | [54] | |
48e DI | septembre 1917 - juin 1918 | [54] | |
96e brigade d'infanterie | 48e DI | février 1915 - juin 1916 | [54] |
48e DI | septembre - décembre 1916 | [54] | |
48e DI | septembre 1917 - juin 1918 | [54] | |
97e brigade d'infanterie | 76e DI | juin 1915 - octobre 1916 | [51] |
101e brigade d'infanterie | 51e DI | août 1914 - novembre 1916 | [55] |
102e brigade d'infanterie | 51e DI | août 1914 - novembre 1916 | [55] |
103e brigade d'infanterie | 52e DI | août 1914 - juin 1916 | [56] |
104e brigade d'infanterie | 52e DI | août 1914 - juin 1916 | [56] |
105e brigade d'infanterie | 53e DI | août 1914 - août 1916 | [57] |
106e brigade d'infanterie | 53e DI | août 1914 - août 1916 | [57] |
53e DI | août - novembre 1918 | [57] | |
107e brigade d'infanterie | 54e DI | août - septembre 1914 | [58] |
isolée (6e CA) | septembre - octobre 1914 | [58] | |
72e DI | juillet 1915 - mars 1916 | [59] | |
108e brigade d'infanterie | 54e DI | août - octobre 1914 | [58] |
72e DI | septembre/octobre 1914 - juillet 1915 | [59] | |
132e DI | juillet 1915 - mars 1917 | [60] | |
109e brigade d'infanterie | 55e DI | août 1914 - mars 1917 | [61] |
110e brigade d'infanterie | 55e DI | août 1914 - mars 1917 | [61] |
111e brigade d'infanterie | 56e DI | août 1914 - janvier 1917 | [62] |
112e brigade d'infanterie | 56e DI | août 1914 - janvier 1917 | [62] |
113e brigade d'infanterie | 57e DI | août 1914 - septembre 1917 | [63] |
114e brigade d'infanterie | 57e DI | août 1914 - septembre 1917 | [63] |
115e brigade d'infanterie | 58e DI | août - octobre 1914 | [64] |
66e DI | octobre 1914 - mars 1916 | [65] | |
133e DI | mars - août 1916 | [66] | |
134e DI | août - novembre 1916 | [67] | |
116e brigade d'infanterie[N 4] | 58e DI | août 1914 - décembre 1915 | [64] |
117e brigade d'infanterie | 59e DI | août 1914 - mars 1917 | [68] |
118e brigade d'infanterie | 59e DI | août 1914 - mars 1917 | [68] |
119e brigade d'infanterie | 60e DI | août 1914 - mars 1917 | [69] |
120e brigade d'infanterie | 60e DI | août 1914 - mars 1917 | [69] |
121e brigade d'infanterie | 61e DI | août 1914 - mars 1917 | [70] |
122e brigade d'infanterie | 61e DI | août 1914 - mars 1917 | [70] |
123e brigade d'infanterie | 62e DI | août 1914 - avril 1917 | [71] |
124e brigade d'infanterie | 62e DI | août 1914 - avril 1917 | [71] |
125e brigade d'infanterie | 63e DI | août 1914 - juin 1916 | [72] |
126e brigade d'infanterie | 63e DI | août 1914 - juin 1916 | [72] |
127e brigade d'infanterie | 64e DI | août 1914 - mars 1917 | [73] |
128e brigade d'infanterie | 64e DI | août 1914 - mars 1917 | [73] |
129e brigade d'infanterie | 65e DI | août 1914 - janvier 1917 | [74] |
130e brigade d'infanterie | 65e DI | août 1914 - janvier 1917 | [74] |
131e brigade d'infanterie | 66e DI | août - octobre 1914 | [46] |
58e DI | octobre 1914 - décembre 1915 | [64] | |
132e brigade d'infanterie | 66e DI | octobre - décembre 1914 | [46] |
41e DI | décembre 1914 - juin 1916 | [45] | |
isolée (76e DI) | juin - juillet 1916 | [51] | |
isolée | juillet - octobre 1916 | [45] | |
133e brigade d'infanterie | 67e DI | août 1914 - mars 1917 | [75] |
134e brigade d'infanterie | 67e DI | août 1914 - mars 1917 | [75] |
135e brigade d'infanterie | 68e DI | août 1914 - mars 1917 | [76] |
136e brigade d'infanterie | 68e DI | août 1914 - mars 1917 | [76] |
137e brigade d'infanterie | 69e DI | août 1914 - décembre 1916 | [77] |
138e brigade d'infanterie | 69e DI | août 1914 - décembre 1916 | [77] |
139e brigade d'infanterie | 70e DI | août 1914 - avril 1917 | [78] |
140e brigade d'infanterie | 70e DI | août 1914 - avril 1917 | [78] |
141e brigade d'infanterie | 71e DI | août 1914 - janvier 1917 | [79] |
142e brigade d'infanterie | 71e DI | août 1914 - janvier 1917 | [79] |
143e brigade d'infanterie | 72e DI | août 1914 - mai 1917 | [80] |
144e brigade d'infanterie | 72e DI | août 1914 - mai 1917 | [80] |
145e brigade d'infanterie | 73e DI | août 1914 - février 1917 | [81] |
146e brigade d'infanterie | 73e DI | août 1914 - février 1917 | [81] |
147e brigade d'infanterie | 74e DI | août 1914 - mars 1917 | [82] |
148e brigade d'infanterie | 74e DI | août 1914 - mars 1917 | [82] |
149e brigade d'infanterie | 75e DI | août - novembre 1914 | [83] |
isolée (15e CA) | novembre 1914 - juin 1915 | [83] | |
150e brigade d'infanterie | 75e DI | août - novembre 1914 | [83] |
isolée (5e CA) | novembre 1914 - juin 1915 | [83] | |
151e brigade d'infanterie | 71e DI | septembre 1914 - janvier 1915 | [79] |
66e DI | janvier - avril 1915 | [46] | |
47e DI | avril - juin 1915 | [84] | |
129e DI | juin - août 1915[N 5] | [85] | |
152e brigade d'infanterie | 41e DI | septembre 1914 - septembre 1917 | [45] |
153e brigade d'infanterie | isolée | mars - septembre 1917 | [54],[86] |
154e brigade d'infanterie | isolée | mars - avril 1917[N 6] | [87],[88] |
161e brigade territoriale d'infanterie | 81e DT | août 1914 - fin 1915 | [89] |
isolée | 1916 | [90],[88] | |
87e DT | 1916 - avril 1917 | [90] | |
isolée | avril 1917 - novembre 1918 | [90],[86] | |
162e brigade territoriale d'infanterie | 81e DT | août 1914 - avril 1917 | [89] |
isolée | avril - novembre 1917 | [89],[86] | |
163e brigade territoriale d'infanterie | 82e DT | août 1914 - juin 1915 | [91] |
164e brigade territoriale d'infanterie | 82e DT | août 1914 - juin 1915 | [91] |
165e brigade territoriale d'infanterie | 83e DT | août 1914 - novembre 1918 | [92] |
166e brigade territoriale d'infanterie | 83e DT | août 1914 - novembre 1918 | [92] |
167e brigade territoriale d'infanterie | 84e DT | août 1914 - juillet 1915 | [93] |
168e brigade territoriale d'infanterie | 84e DT | août 1914 - juillet 1915 | [93] |
169e brigade territoriale d'infanterie | 85e DT | août 1914 - juin 1915 | [94] |
170e brigade territoriale d'infanterie | 85e DT | août 1914 - juin 1915 | [94] |
171e brigade territoriale d'infanterie | 86e DT | août 1914 - juin 1915 | [95] |
172e brigade territoriale d'infanterie | 86e DT | août 1914 - juin 1915 | [95] |
173e brigade territoriale d'infanterie | 87e DT | août 1914 - avril 1917 | [90] |
isolée | avril 1917 - novembre 1918 | [90],[86] | |
174e brigade territoriale d'infanterie | 87e DT | août 1914 - juin 1916 | [90] |
isolée (36e CA) | juin 1916 - novembre 1918 | [90],[86] | |
175e brigade territoriale d'infanterie | 88e DT | août 1914 - mars 1917 | [96] |
isolée | mars 1917 - novembre 1918 | [96][97] | |
176e brigade territoriale d'infanterie | 88e DT | août 1914 - mars 1917 | [96] |
isolée | mars 1917 - novembre 1918 | [96],[86] | |
177e brigade territoriale d'infanterie | 89e DT | août 1914 - juin 1917 | [98] |
isolée | juin 1917 - novembre 1918 | [98],[86] | |
178e brigade territoriale d'infanterie | 89e DT | août 1914 - juin 1917 | [98] |
isolée | juin 1917 - mars 1918 | [98],[86] | |
179e brigade territoriale d'infanterie | 90e DT | août 1914 | [99] |
180e brigade territoriale d'infanterie | 90e DT | août 1914 | [99] |
181e brigade territoriale d'infanterie | 91e DT | août 1914 - juin 1915 | [100] |
182e brigade territoriale d'infanterie | 91e DT | août 1914 - juin 1915 | [100] |
183e brigade territoriale d'infanterie | 92e DT | août 1914 - juillet 1915 | [101] |
184e brigade territoriale d'infanterie | 92e DT | août 1914 - juillet 1915 | [101] |
185e brigade territoriale d'infanterie | isolée[N 7] (GMP) | août - décembre 1914 | [102] |
(DI provisoire Tassin/Guérin) | décembre 1914 - juin 1915 | [103] | |
isolée (Ve armée) | juin 1915 - mars 1917 | [104] | |
isolée (IVe armée) | mars - août 1917 | [105] | |
186e brigade territoriale d'infanterie | 87e DT | avril - août 1915 | [90] |
81e DT | août 1915 - avril 1917 | [89] | |
isolée | avril 1917 - mars 1918 | [89],[86] | |
187e brigade territoriale d'infanterie | 94e DT | septembre - octobre 1914 | [106] |
188e brigade territoriale d'infanterie | 94e DT | septembre - octobre 1914 | [106] |
191e brigade territoriale d'infanterie | 96e DT | septembre 1914 - juin 1915 | [107] |
192e brigade territoriale d'infanterie | 96e DT | septembre 1914 - juin 1915 | [107] |
193e brigade territoriale d'infanterie | 97e DT | octobre 1914 - avril 1917 | [108] |
isolée | avril - septembre 1917 | [108],[86] | |
194e brigade territoriale d'infanterie | 97e DT | octobre 1914 - avril 1917 | [108] |
isolée | avril - septembre 1917 | [108],[86] | |
197e brigade territoriale d'infanterie | 99e DT | janvier 1915 - août 1916 | [109] |
198e brigade territoriale d'infanterie | 99e DT | février 1915 - août 1916 | [109] |
199e brigade territoriale d'infanterie | 100e DT | février 1915 - janvier 1917 | [110] |
isolée | janvier - mai 1917 | [110] | |
200e brigade territoriale d'infanterie | 100e DT | février 1915 - janvier 1917 | [110] |
isolée | janvier - mai 1917 | [110] | |
201e brigade territoriale d'infanterie | 101e DT | mai 1915 - novembre 1916 | [111] |
isolée | novembre - décembre 1916 | [111],[86] | |
202e brigade territoriale d'infanterie | 101e DT | mai 1915 - novembre 1916 | [111] |
isolée | novembre 1916 - février 1917 | [111],[86] | |
203e brigade territoriale d'infanterie | 102e DT | mai 1915 - avril/mai 1916 | [112],[113] |
204e brigade territoriale d'infanterie | 102e DT | mai 1915 - avril/mai 1916 | [112],[113] |
205e brigade territoriale d'infanterie | 103e DT | juillet 1915 - mars 1916 | [114] |
206e brigade territoriale d'infanterie | 103e DT | juillet 1915 - mars 1916 | [114] |
207e brigade territoriale d'infanterie | 104e DT | juillet 1915 - novembre 1916 | [115] |
isolée | novembre 1916 - janvier 1917 | [115],[86] | |
208e brigade territoriale d'infanterie | 104e DT | juillet 1915 - octobre 1916 | [115] |
209e brigade territoriale d'infanterie | 105e DT | août 1915 - mars 1916 | [116] |
210e brigade territoriale d'infanterie | 105e DT | août 1915 - mars 1916 | [116] |
157e DI | mars 1916 - novembre 1916 | [117] | |
211e brigade territoriale d'infanterie | isolée | août 1915 - janvier 1917 | [86] |
212e brigade territoriale d'infanterie | isolée (72e DI) | août 1915 - janvier 1917 | [86] |
213e brigade d'infanterie | isolée | octobre 1915 - mars 1916 | [117],[86] |
157e DI | mars 1916 - août 1916[N 8] | [117] | |
213e brigade d'infanterie[N 9] | 133e DI | août 1916 - novembre 1917 | [66] |
214e brigade d'infanterie | isolée | novembre 1915 - mars 1916 | [66],[86] |
133e DI | mars 1916 - novembre 1917 | [66] | |
215e brigade territoriale d'infanterie | 89e DT | août 1916 - mars 1917 | [98] |
isolée | mars - septembre 1917 | [98],[86] | |
216e brigade territoriale d'infanterie | isolée | mars 1917 - mars 1918 | [86] |
217e brigade territoriale d'infanterie | isolée | mars 1917 - mars 1918 | [117],,[86] |
243e brigade d'infanterie | 122e DI | juin 1915 - septembre 1917 | [6] |
245e brigade d'infanterie | 123e DI | juin 1915 - mars 1917 | [118] |
247e brigade d'infanterie | 124e DI | juin 1915 - novembre 1916 | [119] |
248e brigade d'infanterie | 124e DI | juin 1915 - novembre 1916 | [119] |
249e brigade d'infanterie | 125e DI | juin 1915 - janvier 1917 | [120] |
250e brigade d'infanterie | 125e DI | juin 1915 - janvier 1917 | [120] |
251e brigade d'infanterie | 126e DI | juin 1915 - mars 1917 | [121] |
252e brigade d'infanterie | 126e DI | juin 1915 - mars 1917 | [121] |
253e brigade d'infanterie | 127e DI | juin 1915 - janvier 1917 | [122] |
254e brigade d'infanterie | 127e DI | juin 1915 - janvier 1917 | [122] |
255e brigade d'infanterie | 128e DI | juin 1915 - février 1917 | [123] |
256e brigade d'infanterie | 128e DI | juin 1915 - février 1917 | [123] |
257e brigade d'infanterie | 129e DI | août 1915 - juin 1917 | [85] |
258e brigade d'infanterie | 129e DI | août 1915 - juin 1917 | [85] |
260e brigade d'infanterie | 130e DI | juillet 1915 - juillet 1916 | [124] |
261e brigade d'infanterie | 131e DI | juillet 1915 - mai 1917 | [125] |
262e brigade d'infanterie | 131e DI | juillet 1915 - mai 1917 | [125] |
264e brigade d'infanterie | 132e DI | juillet 1915 - mars 1917 | [60] |
301e brigade d'infanterie | 151e DI | mars 1915 - juin 1916 | [126] |
302e brigade d'infanterie | 151e DI | mars 1915 - juin 1916 | [126] |
303e brigade d'infanterie | 152e DI | mars - avril 1915 | [127] |
isolée (IIe armée) | avril - juin 1915 | [127] | |
120e DI | juin 1915 - décembre 1916 | [29] | |
304e brigade d'infanterie | (17e DI) | octobre 1914 - avril 1915 | [20] |
152e DI | avril - décembre 1915 | [127] | |
17e DI | décembre 1915 - janvier 1918 | [20] | |
305e brigade d'infanterie | 153e DI | mars - avril 1915 | [128] |
Groupement de Reims | avril - juin 1915 | [128] | |
123e DI | juin 1915 - mars 1917 | [118] | |
306e brigade d'infanterie | 153e DI | mars 1915 - juillet 1918 | [128] |
307e brigade d'infanterie | 154e DI | mars - avril 1915 | [129] |
isolée | avril - mai 1915 | [129] | |
(51e DI) | mai - juillet 1915 | [55] | |
130e DI | juillet 1915 - juillet 1916 | [124] | |
308e brigade d'infanterie | 154e DI | mars 1915 - novembre 1916[N 10] | [129] |
309e brigade d'infanterie | 155e DI | mars - avril 1915 | [130] |
154e DI | avril 1915 - novembre 1916 | [129] | |
310e brigade d'infanterie | 155e DI | mars - avril 1915 | [130] |
isolée (35e CA) | avril - juin 1915 | [130] | |
121e DI | juin 1915 - mai 1917 | [53] | |
121e DI | juin - octobre 1917 | [53] | |
311e brigade d'infanterie[N 11] | 156e DI | octobre 1915 - septembre 1917 | [131] |
312e brigade d'infanterie[N 12] | 156e DI | octobre 1915 - septembre 1917 | [131] |
313e brigade d'infanterie | 157e DI | avril 1915 - août 1916[N 13] | [117] |
313e brigade d'infanterie[N 14] | 157e DI | août - novembre 1916 | [117] |
314e brigade d'infanterie | 157e DI | avril 1915 - mars 1916 | [117] |
133e DI | mars - août 1916 | [66] | |
134e DI | août - novembre 1916 | [67] | |
315e brigade d'infanterie | 158e DI | août 1915 - août 1916 | [132] |
316e brigade d'infanterie | 158e DI | août 1915 - août 1916 | [132] |
1re brigade de chasseurs | 66e DI | janvier -mars 1915 | [46] |
46e DI | mars - novembre 1916 | [133] | |
2e brigade de chasseurs | 47e DI | janvier 1915 - novembre 1916 | [84] |
3e brigade de chasseurs | 47e DI | janvier 1915 - novembre 1916 | [84] |
4e brigade de chasseurs | 47e DI | janvier 1915 - mai 1916 | [84] |
isolée (66e DI) | mai - novembre 1916 | [84],[46] | |
5e brigade de chasseurs | 129e DI | juin - août 1915[N 5] | [85] |
47e DI | août - novembre 1915 | [84] | |
66e DI | novembre 1915 - mars 1916 | [46] | |
46e DI | mars - novembre 1916 | [133] | |
6e brigade de chasseurs[N 15] | 66e DI | août 1915 - novembre 1916 | [46] |
7e brigade de chasseurs | 66e DI | août 1915[N 16] | [46] |
66e DI | mars 1916 - novembre 1916 | [46] | |
8e brigade de chasseurs | 46e DI | mai - novembre 1916 | [133] |
1re brigade d'infanterie coloniale | 3e DIC | août - septembre 1914 | [134] |
(1er CA colonial) | septembre 1914 - juin 1915 | [135] | |
15e DIC | juin 1915 - mai 1917 | [136] | |
2e brigade d'infanterie coloniale | Isolée | août - septembre 1914 | [137],[138],[51] |
76e DI | septembre 1914 - juin 1915 | [51] | |
15e DIC | juin 1915 - mai 1917 | [136] | |
3e brigade d'infanterie coloniale | 3e DIC | août 1914 - mai 1917 | [134] |
4e brigade d'infanterie coloniale | 2e DIC | août 1914 - novembre 1916 | [139] |
16e DIC | novembre 1916 - septembre 1917 | [140] | |
16e DIC | avril - octobre 1918 | [140] | |
5e brigade d'infanterie coloniale | (1er CA colonial) | août - septembre 1914 | [135] |
3e DIC | septembre 1914 - mai 1917 | [134] | |
6e brigade d'infanterie coloniale | 2e DIC | août 1914 - mai 1917 | [139] |
7e brigade d'infanterie coloniale[N 17] | 2e DIC | novembre 1916 - mai 1917 | [139] |
19e brigade d'infanterie coloniale | 10e DIC | mai 1915 - décembre 1916 | [141] |
20e brigade d'infanterie coloniale | 10e DIC | mai 1915 - décembre 1916 | [141] |
21e brigade d'infanterie coloniale (ex-21e brigade mixte d'infanterie coloniale)[N 18] | (Corps d'armée colonial) | août - septembre 1916 | [142] |
(DI provisoire Gérôme) | septembre - octobre 1916 | [142] | |
(17e DIC) | octobre - décembre 1916 | [142] | |
11e DIC | janvier 1917 - avril 1919 | [143],[144] | |
22e brigade d'infanterie coloniale (ex-22e brigade mixte d'infanterie coloniale)[N 18] | isolée | novembre - décembre 1916 | [142] |
11e DIC | janvier 1917 - avril 1919 | [143],[144] | |
31e brigade d'infanterie coloniale | 16e DIC | juin 1915 - novembre 1916 | [140] |
32e brigade d'infanterie coloniale | 16e DIC | juin 1915 - septembre 1917 | [140] |
16e DIC | avril - octobre 1918 | [140] | |
33e brigade d'infanterie coloniale[N 19] | 17e DIC[N 20] | février 1916 - août 1918 | [145] |
34e brigade d'infanterie coloniale | 17e DIC | février 1916 - août 1918 | [145] |
Brigade d'infanterie métropolitaine (puis 1re brigade métropolitaine du CEO) | 1re DI du CEO | mars - octobre 1915[N 21] | [145] |
Brigade d'infanterie métropolitaine (puis 3e brigade métropolitaine du CEO) | 156e DI (puis 2e DI du CEO) | mars - octobre 1915[N 22] | [131] |
2e brigade mixte d'infanterie coloniale (puis 2e brigade coloniale du CEO) | 1re DI du CEO | mars - octobre 1915[N 23] | [145] |
4e brigade mixte d'infanterie coloniale (puis 4e brigade coloniale du CEO) | 156e DI (puis 2e DI du CEO) | mars - octobre 1915[N 24] | [131] |
1re brigade d'infanterie coloniale du CED[N 25] | 1re DI du CED (puis 17e DIC) | octobre 1915 - février 1916 | [145] |
2e brigade d'infanterie coloniale du CED[N 26] | 1re DI du CED (puis 17e DIC) | octobre 1915 - février 1916[N 27] | [145] |
Brigade de chasseurs indigènes marocains | isolée | août - septembre 1914 | [146] |
1re brigade marocaine | DM (puis 1re DM) | août 1914 - novembre 1918 | [147] |
2e brigade marocaine | DM (puis 1re DM) | août 1914 - novembre 1918 | [147] |
3e brigade marocaine | isolée | août 1914 - avril 1915 | [128],[148] |
153e DI | avril 1915 - juillet 1918 | [128] | |
4e brigade marocaine | isolée | septembre 1914 - avril 1915 | [127],[149] |
152e DI | avril - décembre 1915 | [127] | |
38e DI | décembre 1915 - juillet 1918 | [42] | |
Brigade de fusiliers marins | isolée | octobre 1914 - janvier 1915 | [150] |
38e DI | janvier 1915 - mars 1916 | [42] | |
Brigade tchécoslovaque | 53e DI | août - novembre 1918 | [57] |
Brigade mixte Klein | isolée | septembre - octobre 1914 | [151] |
isolée (5e GDR) | octobre 1914 - février 1915 | [152] | |
isolée (7e CA) | février - juin 1915[N 28] | [53] | |
Brigade coloniale Marchand | (9e DI) | janvier - juin 1915 | [153] |
Brigade active de Belfort | 1914 - 1915 | ||
Brigade active de Toul (ex-brigade mixte de Toul) | (73e DI) | septembre 1914 - juillet 1915 | [154],[155] |
Brigade active de Verdun | isolée | septembre 1914 - juillet 1915 | [156] |
Brigades de cavalerie[modifier | modifier le code]
Nom de l'unité | Division | Dates | Référence |
---|---|---|---|
1re brigade de dragons | 7e DC | août 1914 - juillet 1917 | [157] |
2e brigade de dragons | 2e DC | août 1914 - novembre 1918 | [158] |
3e brigade de dragons | 5e DC | août 1914 - novembre 1918 | [159] |
4e brigade de dragons | 4e DC | août 1914 - novembre 1918 | [160] |
5e brigade de dragons | 1re DC | août 1914 - novembre 1918 | [161] |
6e brigade de dragons | 6e DC | août 1914 - novembre 1918 | [162] |
7e brigade de dragons | 5e DC | août 1914 - novembre 1918 | [159] |
8e brigade de dragons | 8e DC | août 1914 - août 1916 | [163] |
9e brigade de dragons | 9e DC | août 1914 - juin 1916 | [164] |
10e brigade de dragons | 10e DC | août 1914 - juin 1916 | [165] |
11e brigade de dragons | 1re DC | août 1914 - novembre 1918 | [161] |
12e brigade de dragons | 2e DC | août 1914 - novembre 1918 | [158] |
13e brigade de dragons | 3e DC | août 1914 - novembre 1918 | [166] |
14e brigade de dragons | 8e DC | août 1914 - août 1916 | [163] |
6e DC | août 1916 - novembre 1918 | [162] | |
15e brigade de dragons | 10e DC | août 1914 - juin 1916 | [165] |
7e DC | juin 1916 - juillet 1917 | [157] | |
16e brigade de dragons | 9e DC | août 1914 - juin 1916 | [164] |
1re brigade légère (devient 23e brigade) | isolée | août 1914 - avril/mai 1915 | [86],[167] |
2e brigade légère | 2e DC | août 1914 - novembre 1918 | [158] |
3e brigade légère | 3e DC | août 1914 - novembre 1918 | [166] |
4e brigade légère | 4e DC | août 1914 - novembre 1918 | [160] |
5e brigade légère | 5e DC | août 1914 - novembre 1918 | [159] |
6e brigade légère | 6e DC | août 1914 - novembre 1918 | [162] |
7e brigade légère | 7e DC | août 1914 - juillet 1917 | [157] |
8e brigade légère | 8e DC | août 1914 - août 1916 | [163] |
21e brigade légère (ex-brigade de hussards de réserve) | isolée | octobre 1914 - janvier 1916 | [86] |
22e brigade légère (ex-brigade de cavalerie Gillet)[N 29] | (DC provisoire Beaudemoulin) | septembre - octobre 1914 | [168] |
isolée | octobre 1914 - janvier 1916 | [86] | |
23e brigade légère (ex-brigade Matuzinsky)[N 30] | 10e DC | décembre 1914 - janvier 1916 | [165] |
1re brigade de cuirassiers | 9e DC | août 1914 - juin 1916 | [164] |
2e brigade de cuirassiers | 1re DC | août 1914 - novembre 1918 | [161] |
3e brigade de cuirassiers | 4e DC | août 1914 - novembre 1918 | [160] |
4e brigade de cuirassiers | 3e DC | août 1914 - novembre 1918 | [166] |
5e brigade de cuirassiers | 6e DC | août 1914 - août 1916 | [162] |
isolée | août 1917 - novembre 1918 | [86] | |
6e brigade de cuirassiers | 7e DC | août 1914 - juin 1916 | [157] |
1re brigade de marche de chasseurs d'Afrique | isolée | février 1915 - janvier 1916 | [86] |
10e DC | janvier - juin 1916 | [165],[169] | |
isolée | juin - août 1916 | [86] | |
2e brigade de marche de chasseurs d'Afrique | isolée | octobre 1915 - juin 1917 | [170] |
Brigade de spahis | isolée | septembre 1914 - janvier 1916 | [86] |
Annexes[modifier | modifier le code]
Notes[modifier | modifier le code]
- Dénommée brigade Moussy en octobre-novembre 1914.
- Initialement créée comme 89e brigade, numéro laissé à la 89e brigade de la 76e DI en novembre 1914.
- Ex-brigade Klein.
- Du au , la 116e brigade est dénommée brigade mixte de Cornimont, voir AFGG t. X-2, p. 446, 1081
- Les deux brigades de la 129e DI en août 1915 forment les 257e et 258e brigades.
- La 154e brigade devient l'infanterie de la 97e DI en avril 1917.
- Destinée à faire partie de la 93e division d'infanterie territoriale non formée.
- Forme la 313e brigade en août 1916.
- ex-313e brigade.
- Forme la 7e brigade d'infanterie coloniale en novembre 1916.
- Ex-1re brigade métropolitaine de la 1re DI du CEO.
- Ex-3e brigade métropolitaine de la 2e DI du CEO.
- Forme la 213e brigade en août 1916.
- ex-213e brigade
- Ex-7e brigade de chasseurs.
- Devient la 6e brigade de chasseurs.
- Ex-308e brigade d'infanterie.
- Les 21e et 22e brigades mixtes d'infanterie coloniale changent de nom le à la création de la 11e DIC.
- Ex-1re brigade d'infanterie coloniale de la 17e DIC.
- Détachée à la DI provisoire Gérôme de septembre à octobre 1916.
- Devient la 311e brigade.
- Devient la 312e brigade.
- Devient la 1re brigade d'infanterie coloniale du CED.
- Devient la 2e brigade d'infanterie coloniale du CED.
- Ex-2e brigade coloniale de la 1re DI du CEO.
- Ex-4e brigade coloniale de la 2e DI du CEO.
- Forme la 33e brigade d'infanterie coloniale en février 1916.
- Devient la 92e brigade de la 121e DI.
- La brigade Gillet devient 22e brigade légère le .
- La brigade Matuzinsky devient la 23e brigade légère en avril 1915.
Références[modifier | modifier le code]
- AFGG t. X-2, p. 2-3.
- AFGG t. X-2, p. 12-13.
- AFGG t. X-2, p. 22-23.
- AFGG t. X-2, p. 30-31.
- AFGG t. X-2, p. 33.
- AFGG t. X-2, p. 730-731.
- AFGG t. X-2, p. 38-39.
- AFGG t. X-2, p. 40.
- AFGG t. X-2, p. 46-47.
- AFGG t. X-2, p. 55-56.
- AFGG t. X-2, p. 62-63.
- AFGG t. X-2, p. 70-71.
- AFGG t. X-2, p. 78-79.
- AFGG t. X-2, p. 86-87.
- AFGG t. X-2, p. 96-97.
- AFGG t. X-2, p. 104-105.
- AFGG t. X-2, p. 112-113.
- AFGG t. X-2, p. 120-121.
- AFGG t. X-2, p. 126-127.
- AFGG t. X-2, p. 134-135.
- AFGG t. X-2, p. 144-145.
- AFGG t. X-2, p. 154-155.
- AFGG t. X-2, p. 162-163.
- AFGG t. X-2, p. 170-171.
- AFGG t. X-2, p. 178-179.
- AFGG t. X-2, p. 186-187.
- AFGG t. X-2, p. 194-195.
- AFGG t. X-2, p. 202-203.
- AFGG t. X-2, p. 716-717.
- AFGG t. X-2, p. 210-211.
- AFGG t. X-2, p. 218-219.
- AFGG t. X-2, p. 226-227.
- AFGG t. X-2, p. 234-235.
- AFGG t. X-2, p. 242-243.
- AFGG t. X-2, p. 250-251.
- AFGG t. X-2, p. 258-259.
- AFGG t. X-2, p. 266-267.
- AFGG t. X-2, p. 274-275.
- AFGG t. X-2, p. 282-283.
- AFGG t. X-2, p. 290-291.
- AFGG t. X-2, p. 298-299.
- AFGG t. X-2, p. 306-307.
- AFGG t. X-2, p. 314-315.
- AFGG t. X-2, p. 322-323.
- AFGG t. X-2, p. 332-333.
- AFGG t. X-2, p. 502-505.
- AFGG t. X-2, p. 340-341.
- AFGG t. X-2, p. 350-351.
- AFGG t. X-2, p. 358-359.
- AFGG t. X-2, p. 577-578.
- AFGG t. X-2, p. 578-579.
- AFGG t. X-2, p. 362-363.
- AFGG t. X-2, p. 724-725.
- AFGG t. X-2, p. 386-387.
- AFGG t. X-2, p. 394-395.
- AFGG t. X-2, p. 402-403.
- AFGG t. X-2, p. 410-411.
- AFGG t. X-2, p. 418-419.
- AFGG t. X-2, p. 550-511.
- AFGG t. X-2, p. 802-803.
- AFGG t. X-2, p. 422-423.
- AFGG t. X-2, p. 430-431.
- AFGG t. X-2, p. 438-439.
- AFGG t. X-2, p. 444-445.
- AFGG t. X-2, p. 502-503.
- AFGG t. X-2, p. 810-811.
- AFGG t. X-2, p. 818-819.
- AFGG t. X-2, p. 452-453.
- AFGG t. X-2, p. 460-461.
- AFGG t. X-2, p. 466-467.
- AFGG t. X-2, p. 474-475.
- AFGG t. X-2, p. 482-483.
- AFGG t. X-2, p. 490-491.
- AFGG t. X-2, p. 496-497.
- AFGG t. X-2, p. 512-513.
- AFGG t. X-2, p. 520-521.
- AFGG t. X-2, p. 528-529.
- AFGG t. X-2, p. 536-537.
- AFGG t. X-2, p. 544-545.
- AFGG t. X-2, p. 550-551.
- AFGG t. X-2, p. 558-559.
- AFGG t. X-2, p. 566-567.
- AFGG t. X-2, p. 574-575.
- AFGG t. X-2, p. 378-379.
- AFGG t. X-2, p. 782-783.
- « Inventaire des journaux des marches et opérations des grandes unités - Mémoire des hommes », sur www.memoiredeshommes.sga.defense.gouv.fr (consulté le )
- AFGG t. X-2, p. 683.
- Inventaire JMO, p. 359.
- AFGG t. X-2, p. 594-595.
- AFGG t. X-2, p. 624-625.
- AFGG t. X-2, p. 604-605.
- AFGG t. X-2, p. 608-609.
- AFGG t. X-2, p. 612-613.
- AFGG t. X-2, p. 616-617.
- AFGG t. X-2, p. 620-621.
- AFGG t. X-2, p. 636-637.
- Historique du 81e régiment territorial d'infanterie, Paris, Henri-Charles Lavauzelle éditeur, (lire en ligne)
- AFGG t. X-2, p. 646-647.
- AFGG t. X-2, p. 652-653.
- AFGG t. X-2, p. 656-657.
- AFGG t. X-2, p. 660-661.
- AFGG t. X-1, p. 558.
- AFGG t. X-2, p. 730-371.
- AFGG t. X-1, p. 273.
- AFGG t. X-1, p. 232.
- AFGG t. X-2, p. 666-667.
- AFGG t. X-2, p. 672-673.
- AFGG t. X-2, p. 677-678.
- AFGG t. X-2, p. 688-689.
- AFGG t. X-2, p. 692-693.
- AFGG t. X-2, p. 696-697.
- AFGG t. X-2, p. 700-701.
- Inventaire JMO, p. 362.
- AFGG t. X-2, p. 704-705.
- AFGG t. X-2, p. 708-709.
- AFGG t. X-2, p. 712-713.
- AFGG t. X-2, p. 866-867.
- AFGG t. X-2, p. 736-737.
- AFGG t. X-2, p. 744-745.
- AFGG t. X-2, p. 750-751.
- AFGG t. X-2, p. 758-759.
- AFGG t. X-2, p. 766-767.
- AFGG t. X-2, p. 774-775.
- AFGG t. X-2, p. 790-791.
- AFGG t. X-2, p. 796-797.
- AFGG t. X-2, p. 824-825.
- AFGG t. X-2, p. 832-833.
- AFGG t. X-2, p. 840-841.
- AFGG t. X-2, p. 848-849.
- AFGG t. X-2, p. 856-857.
- AFGG t. X-2, p. 860-861.
- AFGG t. X-2, p. 872-873.
- AFGG t. X-2, p. 370-371.
- AFGG t. X-2, p. 958-959.
- AFGG t. X-1, p. 898-899.
- AFGG t. X-2, p. 978-979.
- Lieutenant Bourdet, Historique du 5e régiment d'infanterie coloniale pendant la Grande guerre, Librairie Chapelot, , 199 p. (lire en ligne), p. 7
- Historique du 6e régiment d'infanterie coloniale : 1914-1918, Charles-Lavauzelle, , 58 p. (lire en ligne), p. 7-11
- AFGG t. X-2, p. 950-951.
- AFGG t. X-2, p. 986-987.
- AFGG t. X-2, p. 966-967.
- AFGG t. X-2, p. 974.
- AFGG t. X-2, p. 972-973.
- AFGG t. X-2, p. 975.
- AFGG t. X-2, p. 992-993.
- « Les tirailleurs marocains 1914 - 1945 », Historama, no HS 10 « Les Africains 1830-1960 »,
- AFGG t. X-2, p. 938-939.
- Inventaire JMO, p. 371.
- AFGG t. X-1, p. 693.
- AFGG t. X-1, p. 944.
- AFGG t. X-1, p. 673.
- AFGG t. X-1, p. 601.
- AFGG t. X-2, p. 73.
- Historique du 167e régiment d'infanterie, Paris, Librairie Chapelot, , 108 p. (lire en ligne), p. 5
- AFGG t. X-2, p. 560.
- Journal des marches et des opérations de la brigade active de Verdun, septembre - octobre 1914 (lire en ligne)
- AFGG t. X-2, p. 1048-1049.
- AFGG t. X-2, p. 1008-1009.
- AFGG t. X-2, p. 1032-1033.
- AFGG t. X-2, p. 1024-1025.
- AFGG t. X-2, p. 1000-1001.
- AFGG t. X-2, p. 1040-1041.
- AFGG t. X-2, p. 1054-1055.
- AFGG t. X-2, p. 1060-1061.
- AFGG t. X-2, p. 1066-1067.
- AFGG t. X-2, p. 1016-1017.
- Inventaire JMO, p. 381.
- AFGG t. X-2, p. 1079.
- AFGG t. X-1, p. 849.
- Inventaire JMO, p. 383.
Bibliographie[modifier | modifier le code]
- Service historique de l'état-major des armées, Les Armées françaises dans la Grande guerre, Paris, Impr. nationale, 1922-1934, onze tomes subdivisés en 30 volumes (BNF 41052951) :
- AFGG, vol. 1, t. X : Ordres de bataille des grandes unités : grands quartiers généraux, groupe d'armées, armées, corps d'armée, , 966 p. (lire en ligne).
- AFGG, vol. 2, t. X : Ordres de bataille des grandes unités : divisions d'infanterie, divisions de cavalerie, , 1092 p. (lire en ligne).
- Jean Nicot, Répertoire numérique des journaux des marches et opérations 1914-1918, Atelier d'impressions de l'Armée, (lire en ligne).
Articles connexes[modifier | modifier le code]
- Liste des divisions françaises de la Première Guerre mondiale
- Abréviations militaires françaises
- Ordre de bataille de l'armée française en août 1914
- Ordre de bataille lors des combats de Rossignol
- Ordre de bataille de la bataille de la Marne (1914)
- Ordre de bataille des forces militaires en présence lors de la bataille de Champagne en 1915
- Forces en présence lors de la bataille de l'Artois de l'automne 1915
- Ordre de bataille du groupe d'armées de réserve avant la bataille du Chemin des Dames au 15 avril 1917
- Liste des divisions et brigades françaises depuis les années 1960