Ganden tripa

Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.
(Redirigé depuis Ganden Tripa)

Ganden tripa (« détenteur du trône de Ganden ») est le titre du chef spirituel de l’école gelugpa du bouddhisme tibétain, fondée par Tsongkhapa. Le premier Ganden Tripa, Gyaltsab Je, fut nommé par Tsongkhapa peu avant sa mort et assura la fonction jusqu'à sa propre mort, 12 ans plus tard. Un autre disciple important de Tsongkhapa, Khedrup Je, assuma la succession, avant qu'elle ne soit confiée à l'un des maîtres du Dharma d'un des deux collèges de Ganden (Shartsé ou Jangtsé) pour une durée de 5 années. C'est le ganden tripa, et non le dalaï-lama, qui est à la tête de l'école gelugpa[1].

Je Tsongkhapa (1357-1419), fondateur des Gelugpa, ou son successeur, Gyaltsab Je, est considéré comme le premier ganden tripa.

L'obtention du titre de guéshé lharampa, le plus haut degré dans la tradition geluk et un accomplissement nécessaire pour être ganden tripa. Les anciens ganden tripa sont nommés Trizur Rinpoché[2],[3].

Liste des Ganden Tripa[modifier | modifier le code]

1–25[modifier | modifier le code]

# nom données biographiques activité Translittération Wylie autres titres
1. Je Tsongkhapa, Lobsang Dragpa 1357–1419 1409–1419 tsong kha pa, blo bzang grags pa Je Rinpoche (rje rin po che)
2. Dharma Rinchen (Gyaltsab Je) 1364–1432 1419–1431 dar ma rin chen
3. Khedrup Gelek Pelzang 1385–1438 1431–1438 mkhas grub rje dge legs dpal bzang 1er panchen lama
4. Shalu Lochen Legpa Gyeltshen 1375–1450 1438–1450 zhwa lu lo chen legs pa rgyal mtshan
5. Lodrö Chökyong 1389–1463 1450–1463 blo gros chos skyong
6. Chökyi Gyeltshen 1402–1473 1463–1473 chos kyi rgyal mtshan 1er Tatsak Rinpoché (rta tshag rin po che)
7. Lodrö Tenpa 1402–1476 1473–1476(79) blo gros brtan pa
8. Mönlam Legpa Lodrö 1414–1491 1480–1489 smon lam legs pa'i blo gros
9. Lobsang Nyima 1439–1492 1490–1492 blo bzang nyi ma
10. Yeshe Sangpo 1415–1498 1492–1498 ye shes bzang po
11. Lobsang Dragpa 1422/1429–1511 1499–1511 blo bzang grags pa
12. Jamyang Legpa Lodrö 1450–1530 1511–1516 jam dbyangs legs pa'i blo gros
13. Chökyi Shenyen 1453–1540 1516–1521 chos kyi bshes gnyen Également appelé Dharmamitra
14. Rinchen Öser 1453–1540 1522–1528 rin chen 'od zer
15. Panchen Sonam Dragpa 1478–1554 1529–1535 pan chen bsod nams grags pa (gzims khang gong ma)
16. Chökyong Gyatsho 1473–1539 1534–1539 chos skyong rgya mtsho 4e Lab Kyabgön (lab skyabs mgon)
17. Dorje Sangpo 1491–1554 1539–1546 rdo rje bzang po
18. Gyeltshen Sangpo 1497–1548 1546–1548 rgyal mtshan bzang po
19. Ngawang Chödrag 1501–1551/1552 1548–1552 ngag dbang chos grags
20. Chödrag Sangpo 1493–1559 1552–1559 chos grags bzang po
21. Geleg Pelsang 1505–1567 1559–1565 dge legs dpal bzang
22. Gendün Tenpa Dargye 1493–1568 1565–1568 dge 'dun bstan pa dar rgyas
23. Tsheten Gyatsho 1520–1576 1568–1575 tshe brtan rgya mtsho
24. Champa Gyatsho 1516–1590 1575–1582 byams pa rgya mtsho
25. Peljor Gyatsho 1526–1599 1582–? dpal 'byor rgya mtsho

26–50[modifier | modifier le code]

# nom données biographiques activité Translittération Wylie autres titres
26. Damchö Pelbar 1523/1546–1599 1589–1596 dam chos dpal 'bar
27. Sangye Rinchen 1540–1612 1596–1603 sangs rgyas rin chen
28. Gendün Gyeltshen 1532–1605/1607 1603–? dge 'dun rgyal mtshan
29. Shenyen Dragpa 1545–1615 1607–1615 bshes gnyen grags pa
30. Lodrö Gyatsho 1546–1618 1615–1618 blo gros rgya mtsho 5e Lab Kyabgön
31. Damchö Pelsang 1546–1620 1618–1620 dam chos dpal bzang
32. Tshülthrim Chöphel 1561–1623 1620–1623 tshul khrims chos 'phel
33. Dragpa Gyatsho 1555–1627 1623–1627 grags pa rgya mtsho
34. Ngawang Chökyi Gyeltshen 1571/1575–1625/1629 1623, 1627/1628(?) ngag dbang chos kyi rgyal mtshan
35. Könchog Chöphel 1573–1644 1626–1637 dkon mchog chos 'phel
36. Tendzin Legshe ?–1664 1638? bstan 'dzin legs bshad
37. Gendün Rinchen Gyeltshen 1571–1642 1638–1642 dge 'dun rin chen rgyal mtshan
38. Tenpa Gyeltshen ?–1647 1643–1647 bstan pa rgyal mtshan
39. Könchog Chösang ?–1672/1673 1644(?)/1648–1654 dkon mchog chos bzang
40. Pelden Gyeltshen 1601–1674 1651/1654/1655–1662 dpal ldan rgyal mtshan
41. Lobsang Gyeltshen 1599/1600–1672 1658/1662–1668 blo bzang rgyal mtshan
42. Lobsang Dönyö 1602–1678 1668–1675 blo bzang don yod Namdak Dorje
43. Champa Trashi 1618–1684 1675–1681 byams pa bkra shis
44. Ngawang Lodrö Gyatsho 1635–1688 1682–1685 ngag dbang blo gros rgya mtsho
45. Tshülthrim Dargye 1632–? 1685/1695–1692/1699 tshul khrims dar rgyas
46. Ngawang Pelsang 1629–1695 ? ngag dbang dpal bzang Chinpa Gyatsho
47. Lobsang Chöphel * XVIIe siècle 1699–1701 blo bzang chos 'phel
48. Döndrub Gyatsho * XVIIe siècle 1702–1708 don grub rgya mtsho Le 1er Ling Rinpoché
49. Lobsang Dargye * XVIIe siècle 1708–1715 blo bzang dar rgyas
50. Gendün Phüntshog ?–1724 1715–1722 dge 'dun phun tshogs

51–75[modifier | modifier le code]

# nom données biographiques activité Translittération Wylie autres titres
51. Pelden Dragpa ?–1729 1722–1729 dpal ldan grags pa 1er Hortsang Sertri (hor tshang gser khri)
52. Ngawang Tshephel 1668–1734 1730–1732 ngag dbang tshe 'phel
53. Gyeltshen Sengge 1678–1756 1732–1739 rgyal mtshan seng ge 1er Tsötritrül (gtsos khri sprul)
54. Ngawang Chogden 1677–1751 1739–1746 ngag dbang mchog ldan 1er Reting Rinpoché (rwa sgreng)
55. Ngawang Namkha Sangpo 1690–1749/1750 1746–1749/1750 ngag dbang nam mkha' bzang po 1er Shingsa Rinpoché (shing bza' )
56. Lobsang Drimed 1683–? 1750–1757 blo bzang dri med
57. Samten Phüntshog 1703–1770 1757–1764 bsam gtan phun tshogs
58. Chakyung Ngawang Chödrag 1707–1778 1764–1778? bya khyung ngag dbang chos grags
59. Chusang Ngawang Chödrag 1710–1772 1771–1772? chu bzang ngag dbang chos grags
60. Lobsang Tenpa 1725–? 6 Jahre blo bzang bstan pa
61. Ngawang Tshülthrim 1721–1791 1778–1785 ngag dbang tshul khrims 1er Tshemon Ling Rinpoché (tshe smon gling)
62. Lobsang Mönlam 1729–1798 1785–1793 blo bzang smon lam
63. Lobsang Khechog 1736–1792 1792 (6 months) blo bzang mkhas mchog
64. Lobsang Trashi 1739–1801 1794–1801 blo bzang bkra shis
65. Gendün Tshülthrim 1744–1807 ? dge 'dun tshul khrims
66. Ngawang Nyandrag 1746–1824 1807–1814 ngag dbang snyan grags
67. Jamyang Mönlam 1750–1814/1817 1814 (3 months) 'jam dbyangs smon lam
68. Lobsang Geleg 1757–1816 1815–1816 blo bzang dge legs
69. Changchub Chöphel 1756–1838 1816–1822 byang chub chos 'phel Yongzin Trijang Dorje Chang
70. Ngawang Chöphel 1760–1839 1822–1828 ngag dbang chos 'phel
71. Yeshe Thardo 1756–1829/1830 1829–1830 ye shes thar 'dod
72. Jampel Tshülthrim * XIXe siècle 1831–1837 'jam dpal tshul khrims 1er Khamlung Rinpoché khams lung
73. Ngawang Jampel Tshülthrim Gyatsho 1792–1862/1864 1837–1843 ngag dbang 'jam dpal tshul khrims rgya mtsho 2e Tshemon Ling
74. Lobsang Lhündrub * XVIIIe siècle ? blo bzang lhun grub
75. Ngawang Lungtog Yönten Gyatsho * XIXe siècle-1853? 1850–1853 ngag dbang lung rtogs yon tan rgya mtsho 4e Ling Rinpoché

76–102[modifier | modifier le code]

# nom données biographiques activité Translittération Wylie autres titres
76. Lobsang Khyenrab Wangchug ?–1872 1853–1870 blo bzang mkhyen rab dbang phyug
77. Tshülthrim Dargye ? 1859?–1864? tshul khrims dar rgyas
78. Jamyang Damchö * XIXe siècle 1864?–1869? jam dbyangs dam chos
79. Lobsang Chinpa * XIXe siècle 1869?–1874? blo bzang sbyin pa
80. Dragpa Döndrub * XIXe siècle 1874?–1879? grags pa don grub
81. Ngawang Norbu * XIXe siècle 1879?–1884? ngag dbang nor bu
82. Yeshe Chöphel * XIXe siècle 1884?–1889? ye shes chos 'phel
83. Changchub Namkha * XIXe siècle 1889?–1894? byang chub nam mkha'
84. Lobsang Tshülthrim * XIXe siècle 1894?–1899? blo bzang tshul khrims
85. Lobsang Tshülthrim Pelden 1839–1899/1900 1896–1899/1900 blo bzang tshul khrims dpal ldan Yongzin Trijang Dorje Chang
86. Lobsang Gyeltshen 1840–? 1901–1907? blo bzang rgyal mtshan
87. Ngawang Lobsang Tenpe Gyeltshen 1844–1919 1907–1914 ngag dbang blo bzang bstan pa'i rgyal mtshan 3e Tshemon Ling
88. Khyenrab Yönten Gyatsho * XIXe siècle 1914?–1919 mkhyen rab yon tan rgya mtsho Drigungpa Khyenrab Yönten
89. Lobsang Nyandrag Gyatsho * XIXe siècle 1919?–1924? blo bzang snyan grags rgya mtsho
90. Champa Chödrag 1876–1937/1947 1920/1921–1926 byams pa chos grags
91. Lobsang Gyeltshen ?–1932 1927–1932 blo bzang rgyal mtshan
92. Thubten Nyinche ?–1933? 1933 thub bstan nyin byed 1st gtsang pa khri sprul
93. Yeshe Wangden * XIXe siècle 1933–1939 ye shes dbang ldan 1st mi nyag khri sprul
94. Lhündrub Tsöndrü ?–1949 1940–1946 lhun grub brtson 'grus Shangpa Lhündrub Tsöndrü
95. Trashi Tongthün * XIXe siècle 1947–1953 bkra shis stong thun
96. Thubten Künga 1891–1964 1954/1958–1964 thub bstan kun dga
97. Thubten Lungtog Tendzin Thrinle 1903–1983 1965– thub bstan lung rtogs bstan 'dzin 'phrin las 6e Ling Rinpoché[4]
98. Jampel Shenpen 1919–1989 1984–1989 'jam dpal gzhan phan
99. Yeshe Dönden[5] ?–1995 ? ye shes don ldan
100. Lobsang Nyima Rinpoche * 1928-2008 1995–2003 blo bzang nyi ma
101. Khensur Lungri Namgyel * 1927 2003–2009 lung rig rnam rgyal
102. Thubten Nyima Lungtok Tenzin Norbu 1928 2009-2016 thub bstan nyi ma lung rtogs bstan 'dzin nor bu Rizong Sras Rinpoché (2e ri rdzong sras sprul)
103. Jetsun Lobsang Tenzin 1937-2017 2016-2017 rje btsun blo bzang bstan 'dzin
104. Kyabje Jetsun Lobsang Tenzin Palsangpo 1934- 2017-2023 skyabs rje rje btsun blo bzang bstan 'dzin dpal bzang po


Le 100e Ganden Tripa, Lobsang Nyingma Rinpoché, résida, comme le 14e dalaï-lama, à Dharamsala[6].

En janvier 2003, le gouvernement tibétain en exil nomma en qualité de 101e Ganden Tripa Loungri Namgyél Rinpoché, qui enseigna le bouddhisme dans le cadre de l'association Thar Deu Ling[7] qu'il fonda en 1980 peu après son arrivée en France.

Le 102e Ganden Tripa (depuis 2009), Thubten Nyima Lungtok Tenzin Norbu (Wylie : thub bstan nyi ma lung rtogs bstan 'dzin nor bu), aussi appelé Rizong Rinpoché du monastère de Rizong au Ladakh, fit sa première apparition publique quand le dalaï-lama offrit des prières pour quatre Tibétains exécutés à Lhassa, et pour d’autres personnes tuées dans le monde[8],[9].

Le 103e Ganden Tripa est Jetsun Lobsang Tenzin (en) (2017-)[10].

Notes et références[modifier | modifier le code]

  1. (en) Jeffrey Hopkins, Emptiness in the Mind-Only School of Buddhism: Dynamic Responses to Dzong-ka-ba's the Essence of Eloquence, p. 7
  2. Lhundub Sopa, Steps on the Path to Enlightenment: A Commentary on Tsongkhapa's Lamrim, p. 24
  3. Glenn H. Mullin, The Fourteen Dalai Lamas: A Sacred Legacy of Reincarnation : "This is a title that refers to the former Holder of the Ganden Throne. The Ganden Tripa is the official head of the Gelukpa School, and serves for a period of seven years. Thereafter he is replaced, and becomes known as Trizur Rinpochey,"
  4. Staff, « Pabongkha Rinpoche » [archive du ], Buddhist International Alliance (BIA) (consulté le )
  5. Staff, « Buddhism: The Geluk School of Tibetan Buddhism » [archive du ], Kagyu Office of His Holiness the 17th Gyalwang Karmapa (consulté le )
  6. Nomination of the 101th Ganden Tripa, supreme head of the Gelugpa lineage.
  7. Thar Deu Ling
  8. Dalai Lama offers prayers for Tibetans and Iraqis, par Lobsang Wangyal.
  9. (en) His Holiness the Dalai Lama offers prayers for Tibetans executed in Lhasa.
  10. « Dalai Lama appoints new Gaden Tripa », sur phayul.com via Wikiwix (consulté le ).

Voir aussi[modifier | modifier le code]