Utilisateur:Chescargot/Le Grand Défi (tableau)
Match Staunton – Saint-Amant, 19e partie, 16 Decembre 1843
| Artiste | |
|---|---|
| Date |
1884 |
| Type |
Huile sur toile |
| Lieu de création | |
| Dimensions (H × L) |
72,8 × 92,3 cm |
| Localisation |
Inconnue |
La partie d'échecs est un tableau de 1843 de Jean Henry Marlet (1773-1849) représentant la 19e partie du championnat du monde d'échecs non officiel entre Howard Staunton et Pierre Saint-Amant au Café de la Régence, à Paris.
Achtergrond[modifier | modifier le code]
In de zomer van 1883 won Saint-Amant reeds de wedstrijd tegen Staunton in Londen en hij werd hiermee beschouwd als de sterkste schaker ter wereld. Staunton daagde hem toen voor een returnwedstrijd in november-december dat jaar. Staunton won deze wedstrijd van 21 partijen uiteindelijk met +11 winstpartijen, 6 verliezen en 4 remises. Staunton nam hiermee officieus de titel van sterkste speler in de wereld over. Het zou bovendien het einde van de Franse suprematie in de schaakwereld betekenen.
Saint-Amant had de opdracht deze schilderij te maken voor een prijs van 500 Francs aan Marlet gegeven. Marlet schetste de scene ter plaatse voordat hij het schilderij in zijn atelier uitwerkte. De mensen die bij de wedstrijd aanwezig waren kwamen hiervoor in het atelier nog poseren.[1]
Beschrijving van het schilderij[modifier | modifier le code]
Het schilderij toont een partij in de wedstrijd tussen Staunton (links) en Saint-Amant (rechts) gehouden in de zogenaamde Cercle des Echecs, ofwel de eerste verdieping van Café de la Régence in Parijs.
Onder het toeziende oog van borstbeelden van La Bourdonnais (links) en Philidor (rechts),[2] zitten aan het schaakbord de spelers Howard Staunton (links) en Pierre-Charles Fournier de Saint-Amant (rechts). Zittend links van Staunton zijn getuige Thomas Bryan. Rechts van Saint-Amant zitten de schrijver S. en Sasias, beiden getuigen voor Saint-Amant.
De toeschouwers kunnen gedeeltelijk geïdentificeerd worden op basis van analyses van de litho dat later geproduceerd is.
Het schaakbord toont een fictieve positie dat generlei overeenkomt met de posities die in de 19e schaakpartij zijn voorgekomen.
Varianten[modifier | modifier le code]
Marlet zou meerdere versies van dit schilderij gemaakt hebben, welke alleen in details van elkander afwijken.[3] Van de varianten die momenteel bekend zijn (zoals hiernaast afgebeeld) is echter niet met zekerheid vast te stellen of deze daadwerkelijk van Marlet zijn, of door een derde is geschilderd en er dus sprake zou zijn van vervalsing.[4]
In de hier getoonde variant zijn dezelfde personen in ietwat andere poses te zien. Ook is het raam hier geblindeerd of als trompe-l'oeil afgebeeld. Voorts is er een kroonluchter te zien die niet in de eerste schilderij te zien is.
Litho[modifier | modifier le code]
In de veronderstelling dat hij met de koop van het schilderij alle rechten in handen had, vroeg Saint-Amant Alexandre Laemlein (1813-1871) (neef van Ignace Calvi en Aaron Alexandre[5], goede relaties met Saint-Amant) reproducties te maken, met de intentie de reproducties tevens aan de Engelse markt te verkopen. Laemlein nam de opdracht aan, maar nam het niet zo nauw met de instructie een haarfijne kopie in litho te produceren:[1] hij haalde drie personages uit het schilderij die hij niet relevant achtte en voegde zijn eigen gelijkenis toe (5e persoon van links).[4]
Terwijl de spelers en hun getuigen in de litho overeenkomen met die in de oorspronkelijke schilderij, blijkt dat voor de overige personen nogal wat vrijheden gepermitteerd zijn door Laemlein. In Les Cahiers du CREB wordt een bijna sluitende identificatie gegeven van deze personen,[6] welke niet één op één in het oorspronkelijke schilderij terug te vinden te zijn.
Exclusief de eerdergenoemde spelers en getuigen zijn deze;
Zittend van links naar rechts: ● Barthes de Marmorière ● Charon ● Niet in schilderij, maar toegevoegd in litho: Alexandre Laemlein. ● Ignace Calvi ● Dokter Laroche ● Graaf Sobanski ● Eugène Rousseau (New-Orleans)
Staand van links naar rechts: ● Generaal Baker ● Doazan ● Niet geïdentificeerd in schilderij en weggelaten in litho ● Saint-Elme Leduc ● Generaal en graaf Duchaffault, voormalige voorzitter van de Cercle des Echecs ● François-Jules Devinck ● Niet geïdentificeerd in schilderij en weggelaten in litho. ● Vuillermet ● Dokter Berthet ● Norbert Monget ● Niet geidentificeerd ● Kieseritzky (?) ● Dizi, getuige voor Staunton ● Generaal Guingret ● Delaubier ● Niet geïdentificeerd in schilderij en weggelaten in litho. ● Chamouillet ● Lemaître ● Jules Grillenzoni, redacteur ● François, ober van de Cercle des Echecs ● Edouard Proux ● De Barthès ● Baron Alexis Dumesnil.
Ook wijzigde Laemlein de fictieve positie op het schaakbord in Marlets schilderij naar een positie die werkelijk in die partij is voorgekomen en wel die van wanneer Saint-Amant zijn 66e zet (Toren naar d7, schaak) afrondde.[7]
Controverse[modifier | modifier le code]
De vrijheden die Laemlein zich gepermitteerd had veroorzaakten een schandaal. Aan de ene kant werd de litho gewaardeerd omdat het vastgelegde moment in de litho realistischer was dan in het schilderij. Aan de andere kant werd er beklag gedaan over de weggelaten personages.
De grootste problemen waren echter dat de litho geen getrouwe kopie van het oorspronkelijke schilderij was en dat de naam van Marlet als zijnde de oorspronkelijke artiest nergens vermeld werd. Aangetast in zijn auteursrechten stapte Marlet daarom naar de rechter met de eis dat de reproducties vernietigd zouden worden.
De rechter oordeelde dat de kopieën niet vernietigd hoefden te worden, maar legde Saint-Amant een som van 300 frank op uit te betalen aan Marlet. Zodoende was Marlet gecompenseerd en mocht Saint-Amant verder met de distributie en verkoop van zijn kopieën.[4]
La 19e partie[modifier | modifier le code]
Saint-Amant P., Staunton H., 19e partij gehouden op 16 december 1853.
Cet article utilise la notation algébrique pour décrire des coups du jeu d'échecs.
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |        | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
1.d4 d5 2.c4 dxc4 3.e3 e5 4.Fxc4 exd4 5.exd4 Fd6 6.Cf3 Cf6 7.h3 0–0 8.0–0 Cc6 9.Fg5 Fe7 10.Cc3 Ff5 11.a3 Ce4 12.Fe3 Ff6 13.Te1 Cd6 14.Fa2 h6 15.Da4 Ce7 16.Tad1 Cg6 17.Fc1 c6 18.Ce5 Dc7 19.g4 b5 20.Db4 Fc2 21.Td2 a5 22.Dc5 Fxe5 23.dxe5 Cb7 24.Cxb5 Cxc5 25.Cxc7 Cd3 26.Txd3 Fxd3 27.Cxa8 Txa8 28.f4 Te8 29.Td1 Fe4 30.Td4 Fd5 31.Fxd5 cxd5 32.Rf2 Tc8 33.Fe3 Ce7 34.Re2 Tb8 35.Fc1 Rf8 36.b4 Tb5 37.bxa5 Cc6 38.Ta4 Cxa5 39.Fd2 Cc6 40.Fb4+ Re8 41.h4 g5 42.fxg5 hxg5 43.Ta8+ Rd7 44.h5 Cxb4 45.h6 Cc6 46.h7 Tb2+ 47.Rd3 Tb3+ 48.Rc2 Th3 49.h8D Txh8 50.Txh8 Cxe5 51.Rc3 Cxg4 52.Rd4 Cf6 53.Re5 Re7 54.a4 Cd7+ 55.Rf5 d4 56.a5 Cc5 57.Rxg5 d3 58.Rf4 d2 59.Th1 Rd7 60.Re3 Rc6 61.Tb1 d1D 62.Txd1 Rb5 63.Td5 Rc6 64.Rd4 Ce6+ 65.Rc4 Rb7 66.Td7+
Dit is de positie dat op de litho getoond wordt.
66. ... Ra6 67.Txf7 Cd8 68.Tf5 Cc6 69.Tf6 Rb7 70.Rb5 Ca7+ 71.Rc5 Cc8 72.Th6 Ca7 73.a6+ Rb8 74.Th7 Cc8 75.Tb7+ Ra8 76.Rc6 Ca7+ 77.Rc7 Cc6 78.Rb6 Cb4 79.Td7 1-0.
De partij heeft negenenhalve uur geduurd.
70 jaar later[modifier | modifier le code]
Een foto uit 1906, ruim 70 jaar later, toen de ruimte waar de wedstrijd heeft plaatsgevonden was omgebouwd tot restaurant laat nog sporen zien van wat ooit een heuse schaaktempel was. De borstbeelden zijn weg, maar de 'naamplaten' van Philidor en Labourdonnais zijn nog zichtbaar, alsook de geschakeerde plafond en motieven van Régence-style schaakstukken op de wanden.[8]
Sinds 1975 heeft het gebouw echter een totaal andere functie gekregen en is niet bekend hoe de ruimte er sindsdien uitziet.
Mystere[modifier | modifier le code]
De schilderij van Marlet is in 2006 door Sotheby's verkocht voor 9600 pond.[9] Waarschijnlijk was het een private koper, want sindsdien is onbekend waar de schilderij zich bevindt.[10] De hier getoonde variant met kroonluchter en geblindeerd raam is vermoedelijk eveneens van Marlet en werd voor het laatst anno 2015 in Berlijn gesignaleerd.[3]
Lien externe[modifier | modifier le code]
Notes et références[modifier | modifier le code]
- Le Palamède, n°1, 15 januari 1846
- Le Palamède, n°2, 15 februari 1844
- Modèle:Citeer web
- Modèle:Citeer tijdschrift
- Cournil (2013) p.39
- Cournil (2013), p.37-8
- Cournil (2013) p.43-4
- Cournil (2013), pp. 231-2
- Cournil (2013), p. 33
- Modèle:Citeer web