Rzepa

Rzepa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	kapusta
Gatunek	kapusta właściwa
Podgatunek	rzepa
Nazwa systematyczna
Brassica rapa L. subsp. rapa
Synonimy
B. campestris var. rapa (L.) C. Hartm. B. campestris subsp. rapifera (Metzg.) Sinskaya B. napus var. quadrivalvis (Hook. f. & Thomson) O. E. Schulz B. quadrivalvis Hook. f. & Thomson B. rapa subsp. rapifera Metzg. B. rapa var. septiceps L. H. Bailey B. septiceps (L. H. Bailey) L. H. Bailey

Organy spichrzowe jednej z odmian

Kapusta właściwa typowa, rzepa właściwa typowa, najczęściej jednak nazywana w skrócie rzepą (Brassica rapa subsp. rapa) – podgatunek kapusty właściwej, należący do rodziny kapustowatych (dawniej zwanej rodziną krzyżowych). Znany jest wyłącznie z uprawy, nie rośnie dziko.

Morfologia

Pokrój

U roślin zasianych wczesną wiosną łodyga, kwiaty i owoce wytwarzają się w tym samym roku (roślina jednoroczna). Zwykle jednak rzepa uprawiana jest jako poplon ścierniskowy. Wówczas pęd kwiatowy wytwarza się dopiero w drugim roku (roślina dwuletnia).

Korzeń

Zgrubiały, o ostrym smaku, bardzo podobnym do smaku rzodkiewki. W dolnej części zwykle jasny, w górnej czerwony, ciemnoczerwony lub prawie czarny (u różnych odmian uprawnych).

Łodyga

Wzniesiona, wyprostowana, rozgałęziająca się. Ma wysokość 60-120 cm.

Liście

Dolne lirowatego kształtu i owłosione, zielonego koloru, górne jajowate, ząbkowane, sine. Najwyższe liście całobrzegie. Swoją nasadą obejmują łodygę.

Kwiaty

Drobne, złocistożółtego koloru o płatkach długości 6-12 mm. Kwiaty przewyższają skupione na szczycie pędu pączki. Kwiaty słabo przedsłupne, samopylne.

Owoc

Łuszczyna.

Historia uprawy

Dokładne miejsce pierwotnego występowania rzepy nie jest znane. Przypuszcza się, że warzywo to może pochodzić z Afganistanu, Pakistanu lub z rejonu Morza Śródziemnego. Rzepa była uprawiana w starożytnej Grecji i w Cesarstwie rzymskim. Znaleziska pochodzące z roku ok. 1500 p.n.e. z Indii świadczą o pozyskiwaniu oleju z nasion rosnącej dziko rzepy. Znaleziska neolityczne poświadczają występowanie rzepy w chłodnym klimacie. Tę samą odmianę uprawiają współcześni rolnicy.

Zastosowanie

• Roślina uprawna: Rzepa uprawiana jest jako warzywo o jadalnej bulwie, popularne w strefie klimatu umiarkowanego na całym świecie. Odmiany o bulwach mniejszych, lecz delikatniejszych w smaku uprawiane są jako żywność dla ludzi, natomiast większe, lecz o mniejszych walorach smakowych uprawia się na paszę dla zwierząt hodowlanych. Rzepa jest często uprawiana w Europie, zwłaszcza w jej chłodniejszych rejonach. Dobrze aklimatyzuje się nawet w chłodniejszym klimacie, a jej bulwy mogą być przechowywane przez kilka miesięcy od ich zebrania.
• Roślina pastewna uprawiana w międzyplonie ścierniskowym. Cenne są liście, które zawierają więcej suchej masy i białka niż korzenie.
• Roślina kosmetyczna - wywar z liści służy jako odżywka do przetłuszczających się włosów z łupieżem (wzmacnia włosy, zapobiega wypadaniu), ugotowana i przetarta bulwa służy jako maseczka do twarzy przeciw trądzikowi i wypryskom.

Wartości odżywcze

Ilość aminokwasów w 100 g Nazwa Ilość w mg Izoleucyna 51 Leucyna 84 Lizyna 41 Metionina 24 Cystyna 41 Fenyloalanina 43 Tyrozyna 30 Treonina 60 Tryptofan 24 Walina 52 Arginina 34 Histydyna 17 Alanina 97 Kwas asparaginowy 118 Kwas glutaminowy 191 Glicyna 54 Prolina 71 Seryna 67

Wartość odżywcza Rzepa (100 g) Wartość energetyczna 138 kJ (33 kcal) Białka 1,1 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% M 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% Węglowodany 8,2 g szczegółowe informacje Przyswajalne 4,7 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% Jednocukry Glukoza 2,0 g Fruktoza 1,5 g Dwucukry Sacharoza 0,5 g Skrobia 0,3 g Błonnik 3,5 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 14% 14% 17% 17% M 9,2% 9,2% 12% 12% Tłuszcze 0,3 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,1 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,00 g Wielonienasycone 0,1 g omega-3 0,00 g α-Linolenowy (ALA) 0,00 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% omega-6 0,1 g Linolowy (LA) 0,1 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,8% 0,8% 0,9% 0,9% M 0,6% 0,6% 0,7% 0,7% Woda 89,7 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% Witaminy Witamina C 16,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 21% 21% 21% 21% M 18% 18% 18% 18% Tiamina (B1) 0,04 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Ryboflawina (B2) 0,04 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 3,1% 3,1% 3,1% 3,1% Niacyna (B3) 1,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,1% 7,1% 7,1% 7,1% M 6,3% 6,3% 6,3% 6,3% Witamina B6 0,08 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,2% 6,2% 5,3% 5,3% M 6,2% 6,2% 4,7% 4,7% Foliany 0,02 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% M 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,01 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% M 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Makroelementy Fosfor 34 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,9% 4,9% 4,9% 4,9% M 4,9% 4,9% 4,9% 4,9% Wapń 40 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,0% 4,0% 3,3% 3,3% M 4,0% 4,0% 4,0% 3,3% Magnez 10 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,2% 3,1% 3,1% 3,1% M 2,5% 2,4% 2,4% 2,4% Potas 280 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,0% 6,0% 6,0% 6,0% M 6,0% 6,0% 6,0% 6,0% Sód 17 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,1% 1,1% 1,3% 1,4% M 1,1% 1,1% 1,3% 1,4% Mikroelementy Jod 0,0075 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% M 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% Żelazo 0,5 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,8% 2,8% 6,3% 6,3% M 6,3% 6,3% 6,3% 6,3% Miedź 0,1 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 11% 11% M 11% 11% 11% 11% Cynk 0,14 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% Mangan 0,07 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% M 3,0% 3,0% 3,0% 3,0% Dane liczbowe na podstawie: Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Uprawa

Wymaga gleb piaszczysto-gliniastych lub gliniasto-piaszczystych, najlepiej żyznych i niezakwaszonych. Roślina nie lubi podłoża suchego i dlatego podczas jej wzrostu w okresach bez opadów należy ją podlewać. Uprawiana jest z nasion wysiewanych bezpośrednio do gruntu w okresie kwietnia-sierpnia.