Brom

Brom
Seleniom – Brom – Kripton
Cl Br I	Taolenn beriodek
	Niver atomek	35
	Rummad kimiek	Halogen
	Strollad	17 (halogenoù)
	Trovezh	4
	Aozadur elektronek	[Ar] 3d10 4s2 4p5
	Niver oksidadur	-1, +1, +5
	Tredanleiegezh	2,96
	Skin atomek	114,5
	Tolz atomek	79,904
Ur voutailhad Brom

Un elfenn gimiek eo ar brom ; Br eo e arouez kimiek, 35 e niver atomek ha 79,904 e dolz atomek. Un halogen eo ar brom, evel holl elfennoù ar strollad 17.

Un dourenn ruz-gell flaerius eo ar brom ; pistrius, mougus ha tagus eo e aezhennoù, ha gouest eo da leskiñ kroc'hen an dud.
En dour-mor e vez kavet, hag en dour-sall danzouar, e stumm strinkennoù diliv par d'an holen (NaCl) a zebromp.
Gant Stadoù-Unanet Amerika (en Arkansas) e vez kenderc'het un drederenn (1/3) eus brom ar bed. Sina hag Israel a zeu war o lerc'h, heuliet gant Jordania ha Japan. Un nebeud brom a vez kenderc'het ivez en Ukraina, Alamagn, India, Spagn ha Turkmenistan. War-dro 460 000 tonennad a vrom a voe kenderc'het e 2011.

Istor

Gant ar c'himiour alaman Karl Jacob Löwig e voe dizoloet ar brom e 1825, e dour unan eus stivelloù e gorn-bro. Daleet e voe embannadur e gavadenn pa glaskas tennañ splet eus e gavadenn evit tapout ur garg a gimiour en Heidelberg.
Gant an apotiker gall Antoine Balard e voe dizoloet ivez ur bloavezh war-lerc'h, e 1826, e ludu bezhin bet dastumet e paludoù Montpellier. Muride a voe an anv bet dibabet gantañ evit an elfenn nevez, diwar al latin muria, "dour-sall", hag a-raok hini K. Löwig e voe embannet e labour. En embannadur e kemmas an anv muride : brôme e voe an anv nevez, diwar an henc'hresianeg βρωμος bromos, "flaer".

Perzhioù

Kimiek

• Un oksider eo ar brom.
  
• Haloù bromidenn a ro ar brom pa vez lakaet e darempred gant ur metal, dindan levezon an dour dreist-holl.
• Disliverioù kreñvoc'h eget dour Javel (NaClO) eo ar c'henaozadoù brom.
• Ur c'hementad bihan a vrom a c'hall bezañ dileizhet en dour, hogen dileizhus-tre eo ar brom en dileizhuzennoù bevek evel trenkenn aketek (CH₃CO₂H) ar gwinêgr, ar sulfidenn garbon (CS₂), an tetraklorometan (CCl₄) hag an alkooloù alifatek.

Izotopoù

Daou izotop stabil zo d'ar brom (⁸⁰Br) : ⁷⁹Br ha ⁸¹Br.
Skinizotopoù zo d'ar brom ivez, pa 'z anavezer ur 25 anezho ; berr eo o hanter-vuhez (2 376 devezh d'ar muiañ, hini ⁷⁷Br).

Arver

• Tremen an hanter eus brom ar bed a vez arveret da genderc'hañ kenaozadoù evit fardañ danvezioù da herzel ouzh an tan.
• Heverennoù evit talariñ, c'hwezh-vat, ha louzeier evit ar yec'hed a vez fardet gant brom.
• Livuzennoù ha dilouezerioù a vez fardet ivez.
• Gwezhall e veze arveret a-builh da fardañ ur c'henaozad plomek evit ar c'hefluskerioù helosk diabarzh.
• Daoust d'ar binvioù-luc'hskeudenniñ bezañ niverel hiziv an deiz e vez implijet c'hoazh el luc'hskeudennerezh arc'hantek.
• Louzeier enep an amprevaned graet diwar vrom zo bet implijet degadoù-pad ; berzet int bremañ abalamour ma vez atomoù brom o vezañ distaget dindan levezon bannoù an heol, ha fall-tre int da geñver gwiskad ozon aergelc'h an Douar.

Notennoù

Daveennoù

• American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
• Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de France (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
• DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
• EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
• Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
• ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
• HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
• LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
• National Nuclear Data Center (en) Liamm oberiant 09 KZU 12
• Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
• STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
• Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

Kimiezh | Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford