ထီ

ထီ
*(အပွုံႏငုဲင်ꩻ, ထွား ထီအပွုံႏငုဲင်ꩻ.)*
Ball-and-stick model of a water molecule	Space filling model of a water molecule
Names
	IUPAC name Water
	Systematic IUPAC name Oxidane
Identifiers
CAS Number	7732-18-5;
ECHA InfoCard	100.028.902
PubChem CID	962;
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID6026296 ;
Properties
Chemical formula	H2O
Molar mass	၁၈.၀၂ g·mol−1
Appearance	Nearly colourless liquid or nearly colourless solid (blue if looked through thick layers of water) or colourless gas
Density	Liquid:; 0.9998396 g/mL at 0 °C; 0.999972 at ~4 °C (Max.); 0.9970474 g/mL at 25 °C; Solid:; 0.9167 g/mL at 0 °C
Melting point	၀.၀၀ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (၃၂.၀၀ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက်; ၂၇၃.၁၅ ကယ်လ်ဗင်)
Boiling point	၉၉.၉၈ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (၂၁၁.၉၆ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက်; ၃၇၃.၁၃ ကယ်လ်ဗင်)
	Except where otherwise noted, data are given for materials in their standard state (at 25 °C [77 °F], 100 kPa). Infobox references

ထာꩻတစွိုးတမျိုꩻ ထဲ့လူးထီခိုႏတဲင် ထီဗဲက်ꩻပေႏ တဆဲဉ်ထန်ႏကီချာထာꩻပွုံႏ

ထီခဲꩻခြုံးတန် (ထီဝ)

ထီလူးဖုံႏစုပြုံႏတဝင်ꩻတွော့ꩻ ထွာလွဉ်မို့ꩻအေႏ ကအဝ်ႏသော့ꩻ ကမ္ဘာႏတလီꩻဒွုန်ကိုပွုံႏ

ထီ (အိန်းကလေတ်: Water) ကရိုꩻနဝ်ꩻ အောက်သီစိဉ် တွမ်ႏ ဟုဲက်ဒရိုစဲန်ယိုနီမျိုꩻ ကပေါင်ꩻစပ်ခါꩻဒါႏ ဓာတုတခြိုꩻတမျိုꩻဒျာႏသွူ။ ထီ ဓာတုဗေဒ ဖော်မျူလာနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ H₂O သွူ။ အရောင်ႏအဝ်ႏတဝ်း အဝ်ႏတဖဲ့ꩻတွမ်ႏတဖဲ့ꩻထီႏဖြွဉ်နွောင်ꩻ၊ အလွီးလဲ့တအဝ်ႏတဝ်း၊ အရသာႏလဲ့တအဝ်ႏတဝ်းသွူ။ ထီနဝ်ꩻ သွုံꩻအာသွတ်ꩻ ဖျော်ႏထီတမျိုꩻဒျာႏတဲင် ဝွေꩻနဝ်ꩻ အထီနေးဒျာႏကဲဉ်းအာသွူ။ မိဉ်ႏထွာအခြုံးအတူႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻထီဝတဲင် မိဉ်ႏထွာဒျာႏအလူးနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻထီလူး(ထီတအွို)သွူ။ မိဉ်ႏနုဲင်းခွဲꩻဓာတ်ခန်ꩻအကိုနဝ်ꩻ ဟိုက်ဒရိုစိဉ် တွမ်ႏ အောက်သီစိဉ်ယိုနီꩻမျိုꩻ ပေါင်ꩻစပ်တဝင်ꩻတဲင် ဖန်ဆင်ꩻနွောင်ꩻဒျာႏ ထီတု(ထီတုꩻ)သွူ။

ထီအလောင်း နီလိုꩻသီးထာꩻထီႏ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]

ထီနမ်း
- ထီနမ်းအတန်စား: ထီပင်ႏလယ်ႏ၊ ထီဝကောင်၊ ထီဝခြောင်၊ ထီဟံႏခꩻလ့၊ ခြောင်တန်၊ ခြုံꩻ။
- ထီနမ်းအပေႏစား: ထီဗဲက်ꩻ၊ မို့ꩻအေႏ၊ တဆံꩻထီ၊ ဝလင်ꩻ၊ ပသီႏမွူးရာႏ။
ထီအွꩻတာႏ: ထီကြောင်း(မန်း: သောက်ရေသန့်)နဝ်ꩻ အွꩻခေါ်ခေါ်တဝင်ꩻတာႏ ဝင်ꩻစာပြွယ်နေးဒျာႏသွူ။
- ထီဖူꩻကိုကထန်ႏလွဉ်ဒါႏထီ: အဝ်ႏထီဖူꩻကို ကထန်ႏလွဉ်ဒါႏထီယို ဝင်ꩻစဲစ်ကြောင်းထဲင်း မွေးတဝ်းလဲ့ ဝင်ꩻမွဉ်းဖျင်ထဲင်းယင်းတွော့ꩻ ထွာလွဉ်ထီကြောင်း(မန်း: သောက်ရေသန့်)သွူ။^[၁]
- ထီပဲက်: ထီကတွယ်ꩻနေးပဲက်(ထီပြောင်ႏ)နဝ်ꩻ လိုꩻအမျာꩻသွုံꩻညီꩻအီဝင်ꩻတာႏ ထီအွꩻတမျိုꩻဒျာႏသွူ။^[၂]
- ကာဗွန်နေက်ထီ: ကာဗွန်ဒိုင်အောက်သိုက်လူးယို ဝင်ꩻမာꩻစွိုမ်းသော့ꩻထီကိုတွော့ꩻ ကလ့ꩻလွဉ်ဒါႏ ဖျော်ႏထီဖုံႏ။
ထီအထီအသွီႏ: ထီဓာတုဗေဒ၊ ထီရူပဗေဒ၊ သီဝရုပ်၊ သီဝဗေဒ တွမ်ႏ ဓာတ်ရောင်ႏတဆဝ်ဖုံႏ။^[၃]
- ဆွော့ꩻခြေင်းအာႏ: ထီကိုနဝ်ꩻ ကယ်လသီယံ (ထွန်ဓာတ်) တွမ်ႏ မဂ္ဂနီသီယံ စုစုခြွဉ်းပါသော့ꩻအဆေ့ꩻအအာအလွောက်ꩻ။^[၄] ခွဲꩻထဲင်းယင်း: ထီပနဲဉ်ႏ၊ ထီခြေင်းတန်ႏတန်ႏ၊ ထီခြေင်း၊ ထီအခြေင်းသွတ်ꩻ နုဲင်းယိုဖုံႏသွူ။
အဆွံဓာတ်ဆေ့ꩻအာ: ထီ(၁)ကီႏလိုႏအကို ထာꩻရာꩻဝတ္ထုဖုံႏ စွိုမ်းသော့ꩻညီꩻအဆေ့ꩻအအာအလွောက်ꩻ။ ထေခွယ်ꩻနေးယင်း: ထီအွꩻလꩻ (ထီအစင်ႏကြယ်ႏသွတ်ꩻ၊ ထီစင်ႏကြယ်ႏ၊ ထီစဲစ်ထွူ)၊ ထီအွꩻလꩻတဝ်း ထီဆွံ ( ထီဆွံပေႏပေႏ၊ ထီဆွံ၊ ထီအဆွံသွတ်ꩻ) နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

အုံမဒဲဉ် မွန် (၇)နီꩻ၊ အုံမထီ မွန် (၁)ရဝ်ꩻ ကရိုꩻဒါႏ ငေါဝ်းယိုအတွိုင်ꩻ နီနာꩻလိုꩻသီး တွမ်ႏ သ့ꩻအဝ်ႏသားကားကအဝ်ႏအတာႏ ထီယို အဝ်ႏတဝ်းတထွာတဝ်း အရေꩻတန်မွေးငါႏသွူ။ ထာꩻမွူးထာꩻမုဲင်သီးဖုံႏအတာႏလဲ့ ထီနဝ်ꩻ အဝ်ႏတဝ်းတလ့ꩻတဝ်းသွူ။ လိုꩻကအာႏကွိုꩻအံႏအွꩻအီ သွို့ꩻလုဲင်းခြံယာႏသား နုဲင်း မျန်မာခမ်းထီသားယိုနဝ်ꩻ သွို့ꩻလုဲင်းခြံယာႏဖုံႏဖေႏကထွာအတာႏ အာႏကွိုꩻဗာႏမွေးစွဉ်ႏဒျာႏ ခမ်းထီ(ထီခမ်း)နဝ်ꩻသွူ။

နီနာꩻလိုꩻသီးနဝ်ꩻ အွꩻတာႏလဲ့ အဝ်ႏလိုႏထီ၊ ဟွာႏတာႏလဲ့အဝ်ႏလိုႏထီ၊ လူးအီတာႏ၊ ဒွိုႏအီဒဲဉ်ဟန်ႏတာႏလဲ့ အဝ်ႏလိုႏမွေးငါႏထီသွူ။ ပေါႏလွိုသွူ နီနာꩻလိုꩻတွမ်ႏသတ္တဝါႏသီး ကသာနွို့သာထန်ႏဒါႏ တလီꩻမိဉ်ႏထွူနဝ်ꩻ ထီယိုဒုတိယအရေꩻတန်သွတ်ꩻ မိဉ်ႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ အလွိုးရတမာႏတဝ်းသွူ။ ထီမိဉ်ႏတအဝ်ႏတဝ်းနဝ်ꩻ သ့ꩻအဝ်ႏသားကားကအဝ်ႏ အီႏသီထိုꩻလို့စွဉ်ႏဒျာႏသွူ။ သ့ꩻအဝ်ႏတိရစ္ဆာန်ႏ တွမ်ႏ အမွူးအမုဲင်ဖုံႏအကောင်းကိုသူꩻနဝ်ꩻ ထီပါသော့ꩻအာလဲဉ်းဝင်ꩻသွူ။ နီနာꩻလိုꩻသီး နမ်းကြိုခန္ဓာႏတဗာႏလွုမ်းလွုမ်းအကိုယိုနဝ်ꩻ ထီဓာတ်အဝ်ႏပါသော့ꩻ (၇၃ရျာꩻခဲင်ႏ)သွူ။ မိဉ်ႏအဝ်ႏလိုႏဒင်ႏကူꩻကားချာငါဒါႏ ကွန်ႏဖုံႏလဲ့ မာꩻနေးသင်္ဘောꩻတွော့ꩻ မိဉ်ႏကူꩻလွေꩻနေး ခြောင်ကို၊ ခြုံꩻကို၊ ပင်ႏလယ်ႏသမုဒ္ဒရာႏကိုဖုံႏနဝ်ꩻ စရိပ်လို့ဆေ့ꩻလွိုအီငါႏသွူ။ ကမ္ဘာႏဟံႏတန်အကိုယို ထီမိဉ်ႏတအဝ်ႏတဝ်းနဝ်ꩻ ဗွိုးစန်းခရာႏတန်သွူ။ ခြုံꩻ၊ ခြောင်ꩻ၊ ထီနောင် စတဲင် ကဟဲ့ꩻဗာႏနုဲင်းယိုဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ ကွပ်စွဉ်ႏဒျာႏ ဝွေꩻသီးအကို ထီယိုအဝ်ႏသော့ꩻနဝ်ꩻမ့ꩻ ဟဲ့ꩻအီလꩻဗာႏသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမ့ꩻတဲင် ထီနဝ်ꩻ သꩻသားသတ္တဝါႏသီးအတာႏ အရေꩻတန်ငါႏ မရေႏမရာႏသွူ။ မိဉ်ႏထွားနေးတွမ်ႏ ဓာတုဗေဒအလိုႏနဝ်ꩻ ထီယို အရောင်ႏတအဲဉ်ထဝ်းဒါႏ အထီတမျိုꩻဒျာႏတဲင် ထီဓာတုဗေဒအမုဲင်နဝ်ꩻ H2O ဒျာႏသွူ။

ဓာတ်တန်လစ်ꩻပါꩻအကို အာပေါဓာတ်ကရိုꩻဒါႏ ထီယိုနဝ်ꩻ ခွုင်းတဲင်ကမ္ဘာႏတန်အလောင်း ထွာနေးအထီအာလွိုလဲဉ်းဝင်ꩻသွူ။ ထီနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒို့ꩻတခြို့ꩻခါꩻကမ္ဘာႏဟံႏတန် လစ်ꩻပွန်းသွံပွန်းရပ်သွူ။ ထီမိဉ်ႏကြောင်းစင်ႏကြယ်ႏမွေးနဝ်ꩻ အရောင်ႏတဲ့တအဝ်ႏတဝ်း အရသာႏတဲ့တအဝ်ႏတဝ်းသွူ။ ထီခြောင်၊ ထီနောင်၊ ပင်ႏလယ်ႏ၊ သမုဒ္ဒရာႏဖုံႏအကိုသူꩻနဝ်ꩻ အီႏထီႏမော့ꩻနွောင်ꩻဗာႏထီအာတန်သွူ။ ခမ်းထီဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏထီလူးထွာမို့ꩻအေႏ၊ အဝ်ႏမို့ꩻအေႏစွိုမ်းလင်ꩻထွူမꩻ ကွဲးထွာလွဉ်ထီဗဲက်ꩻဖုံႏသွူ။ မိဉ်ႏခွꩻလွဉ်ꩻထာꩻခိန်ႏနဝ်ꩻ ထီခယ်ꩻလွဉ်တဲင် ထွာလွဉ်စွဉ်ႏဒျာႏ ထီဝဖုံႏသွူ။ အခွꩻကလွဉ်ꩻဒါႏ အရပ်ဒေႏကိုနဝ်ꩻ ခမ်းကုဲင်းလော့လင်ꩻနေးဒါႏ ပသီႏမွူးရာႏဖုံႏ၊ ဝဖုံႏသွူ။ အလျားမိဉ်ႏလွဉ်ꩻခိန်ႏနဝ်ꩻ ထီဗို့ꩻထန်ႏတဲင် ထွာလွဉ်စွဉ်ႏအလူးသွူ။

နီနာꩻလိုꩻသတ္တဝါႏသီး တွမ်ႏ အမွူးအမုဲင်သီးဖုံႏ သက်တလီးမွန်ဗန်ရေꩻအတာႏ အဓိကအဟာႏရဓာတ်နဝ်ꩻ အာႏကွိုꩻဗာႏဒျာႏထီသွူ။ ထီနဝ်ꩻ မာꩻအီဓာတ်အတာႏ ထွာ အဓိကဒြပ်အခါႏလယ်ႏကိုတမျိုꩻထွူတကာႏတဝ်း နီနာꩻလိုꩻ တွမ်ႏ သတ္တဝါႏသီး သွီႏယာႏအကိုယိုတဲ့ သမ်းထွာ အဓိကကပါသော့ꩻဒါႏ တခြိုꩻတမျိုꩻနေနေသွူ။

နီနာꩻလိုꩻ တွမ်ႏ သတ္တဝါႏသီးအပီအဖြို့ꩻနဝ်ꩻ စဲစ်ထန်ႏထွူထီမꩻ ထွာလွဉ်တသိုꩻတဲင် မာꩻရျူႏဖေႏနီနာꩻလိုꩻသတ္တဝါႏသီး အနမ်းကြိုခန္ဓာႏသွူ။ နီနာꩻကအံႏဒါႏ အဟာႏရဓာတ်ဖုံႏယို သွီႏဖေႏနေးကပသာဖေႏနွောင်ꩻ နီနာꩻနမ်းခန္ဓာႏအကွို့ꩻကွို့ꩻအခဝ်ခဝ်ကိုအတာႏ ထီနဝ်ꩻကူႏညီႏဖေႏဗာႏသွူ။ အောက်သီစိဉ်ဓာတ်ကအဝ်ႏဒါႏအသုတ်ကို ဖေႏနေးကတွိုႏလွေꩻနွောင်ꩻအီ နီနာꩻနမ်းကြိုခန္ဓာႏလောင်းတွော့ꩻ သွီႏကပသာဖေႏဒါႏနဝ်ꩻလဲ့ ထီကူႏညီႏဖေႏနေနေသွူ။ သတ္တဝါႏသီး ကတꩻနီႏ(ယုဲင်း)ဒါႏအဆာႏသူꩻနဝ်ꩻလဲ့ ထီဓာတ်ကပါဒါႏ ယုဲင်ꩻထီမိဉ်ႏအဝ်ႏမꩻ တꩻနီႏ(ယုဲင်း)အဆာႏလꩻနေနေသွူ။ နီနာꩻလိုꩻသီး နမ်းကြိုခန္ဓာႏအကိုကအဝ်ႏသော့ꩻဒါႏ ဓာတ်ဝွေႏဓာတ်ကုဲင်မျိုꩻဖုံႏ ဖေႏနေးကထိုꩻမားထိုꩻတဲင် ကစဲစ်ထေထန်ႏထိုꩻဒါႏတွမ်ႏဆီႏနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏလိုႏငါႏထီနေနေသွူ။ နီနာꩻလိုꩻသီး နမ်းခန္ဓာႏတန်အကိုယိုနဝ်ꩻ ထီဓာတ်အဝ်ႏပါသော့ꩻ ၆၀-၇၀ရျာꩻခဲင်ႏရပ်သွူ။

ဖိုးနဲဉ်းထီဖုံႏ၊ အရောင်ꩻအရာႏဖျော်ႏထီဖုံႏ၊ ဝိုင်ဖုံႏ စတဲင် သွုံꩻအွꩻခရာႏနုဲင်းယိုဖုံႏအကို ကပါသော့ꩻဒါႏ အဓိကတခြိုꩻနဝ်ꩻ ထီဒျာႏသွူ။ ထီကအဝ်ႏသော့ꩻဒါႏ ပင်ႏလယ်ႏသမုဒ္ဒရာႏကိုဖုံႏနဝ်ꩻ ထီဆွံဒျာႏတဲင် ကအဝ်ႏသော့ꩻဒါႏ ခြုံꩻကို၊ ခြောင်ကိုဖုံႏနဝ်ꩻ ထီအွီႏဒျာႏသွူ။ ခွုင်းတဲင် ကမ္ဘာႏတန်အကိုယို ထီအွီႏ၊ ထီအွꩻလꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏကွို့ꩻ (၃)ရျာꩻခဲင်ႏလွုမ်ꩻ ပေါႏလွိုတဲင်ထီအွီႏ (၃)ရျာꩻခဲင်ႏထွူနဝ်ꩻ အဝ်ႏကုဲင်ဒျာႏ ထီဆွံလွဉ်းလွဉ်းသွူ။^[၅]^[၆].

ထီမော်လီစျူးနဝ်ꩻ ဖွဲ့ဗူႏအီဒျာႏ ဟိုက်ဒရိုစိဉ်အဲတ်တမ်နီဗာႏ တွမ်ႏ အောက်သီစိဉ်အဲတ်တမ်တဗာႏစီႏသွူ။ ထီတာႏ ဓာတုသင်္ကေတအမုဲင်နဝ်ꩻ H2O နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ထီခိုႏနဝ်ꩻ အတိဉ်ႏခြေင်းအာႏအဝ်ႏတဲင်တွော့ꩻ အမိဉ်ႏတလူႏထာꩻတမျိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ အလီဒင်ႏတဝ်းထာꩻလင်လောင်း နီနာꩻအဝ်ႏထီႏဗာႏ ထီတဒွီႏဒွီႏဖုံႏ တထဲက်ꩻထန်ႏချာထာꩻဖုံႏသွူ။

ထီကအဝ်ႏသော့ꩻ ကမ္ဘာႏတန်အကို[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]

ကမ္ဘာႏတန်အလောင်းယိုနဝ်ꩻ ထီနမ်းအဝ်ႏသော့ꩻအာတန်သွူ။ မိဉ်ႏဒေါ့ꩻဗာႏနေးတွမ်ႏ အဂါလန်ပေါင်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏလွေꩻ ၃၂၆ မီလီယံ (၃၂၆ဆꩻချာ သုညအဝ်ႏထဲင်း ၁၈ဖြုံႏ) တဲင် မိဉ်ႏဒေါ့ꩻနေးအလီတာပေါင်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏလွေꩻ ၁၂၆၀ × သုည ၁၈ ဖြုံႏသွူ။ ထီဖုံႏယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏဝေ့ꩻတပန်ႏသေႏသေႏသွူ။ အဝ်ႏပင်ႏလယ်ႏသမုဒ္ဒရာႏထီနဝ်ꩻ ထွာလွဉ်အလူးတွော့ꩻ ကျောင်ႏလွေꩻဟံႏဆꩻကီတဲင် စွိုမ်းချာယင်းတွော့ꩻ လော့လင်ꩻယင်းခမ်းရာႏသွူ။ အဝ်ႏခမ်းရာႏနဝ်ꩻဖုံႏ ထွတ်ꩻလင်ꩻသော့ꩻချာယင်း ထီခြောင်ကိုတဲင် ထွတ်ꩻလင်ꩻသော့ꩻချာယင်း ပင်ႏလယ်ႏသမုဒ္ဒရာႏကိုတလဲင်ႏသွူ။ ကမ္ဘာႏတန်အကိုယိုနဝ်ꩻ ထီပင်ႏလယ်ႏသမုဒ္ဒရာႏဖုံႏ အဝ်ႏဒို့တခြို့ခါꩻ ၇၀ ရျာꩻခဲင်ႏရပ်သွူ။ ထီသမုဒ္ဒရာႏအဆုံးအဖွိုꩻယိုကားကအဝ်ႏ မိဉ်ႏခြိꩻငြီႏတဝင်ꩻတထွောင်းချင်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏ မီတာ ၁၀၀၀ ရပ်သွူ။ ခွုင်းတဲင်ကမ္ဘာႏကိုကအဝ်ႏသော့ꩻဒါႏ ထီနမ်း၉၈ရျာꩻခဲင်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ထီပင်ႏလယ်ႏသဒ္ဒရာႏဖုံႏတဲင် ထီနုဲင်းယိုဖုံႏနဝ်ꩻ သွုံꩻအွꩻတလꩻတဝ်း ထီဆွံဖုံႏဒျာႏသွူ။ ကွပ်ပွိုးနဝ်ꩻမꩻ ခွုင်းတဲင်ကမ္ဘာႏတန်အကို သွုံꩻအွꩻကလꩻဒါႏထီနမ်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏကွို့ꩻ ၂ ရျာꩻခဲင်ႏရပ်လွုမ်ꩻသွူ။ ထီနမ်း ၁.၆ ရျာꩻခဲင်ႏရပ်နဝ်ꩻ သမ်းလွေꩻထွာထိုꩻဒျာႏဝ အွိုးကမ္ဘာႏစောက်စဲင်ႏကိုသွူ။ ထီခူႏနေးဟံႏကိုကလꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏ ၀.၃၆ ရျာꩻခဲင်ႏလွုမ်ꩻသွူ။ ထီကအဝ်ႏသော့ꩻဒါႏ ခြုံꩻကို၊ ခြောင်ကိုဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏကွို့ꩻ ၀.၀၃၆ ရျာꩻခဲင်ႏလွုမ်ꩻသွူ။ မိဉ်ႏဒေါ့ꩻနေးအရျာꩻခဲင်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဆေ့ꩻပေႏလွုမ်ꩻကီလဲ့ မိဉ်ႏနပ်တွက်နေးအဂါလန်ပဲင်ꩻနဝ်ꩻ အာတန်နဝ်ꩻမꩻ ယိုခါနီနာꩻဖုံႏ နန်းခီခရာႏတလိုႏတဝ်း အဝ်ႏသွုံꩻအွꩻလွဗာႏ စွုမ်ႏနီꩻနီꩻသွူ။ နာꩻနမ်းကိုနဝ်ꩻငါမဉ်းတဲ့ ထီအဝ်ႏပါသော့ꩻထွူလဲဉ်း ၆၅ ရျာꩻခဲင်ႏသွူ။ နာꩻနမ်းအထွူႏအဖွီ မိဉ်ႏအဝ်ႏ အပေါင် ၁၀၀ နဝ်ꩻ ထီပါသော့ꩻလဲဉ်း ၆၅ ပေါင်သွူ။ ထီဝတွိုက်(ရေခဲသေတ္တာ)ဖုံႏ၊ အခွꩻဗူး(အအေးပုလင်း)ဖုံႏ တွမ်ႏ အံႏအွꩻခရာႏအလင်လင်ဖုံႏအကိုနဝ်ꩻတဲ့ ထီပါသော့ꩻအာတန်သွူ။^[၇]

သွုံꩻစွယ်ꩻပွုံႏ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]

ဆို့ꩻရုဲင်ရေꩻအတာႏ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]

ဆို့ꩻရုဲင်ရေꩻအခါႏ ထီယိုအဓိကအရေꩻကတန်လွိုဒါႏ သွုံꩻစွယ်ꩻပွုံႏနဝ်ꩻ သွင်ꩻနေးထီဆို့ꩻရုဲင်ꩻရေꩻတမျိုꩻဒျာႏသွူ။ သွင်ꩻထီဆို့ꩻရုဲင်ရေꩻနဝ်ꩻ အအံႏအအွꩻဖေႏနေးကလွံးကွံႏအီအတာႏ အဓိကအသုဲင်တဗာႏဒျာႏသွူ။ ကအဝ်ႏတိုꩻတက်နေကျာꩻခမ်းထီအလင်ဖုံႏသူꩻနဝ်ꩻ ဆို့ꩻရုဲင်ရေꩻအတာႏ အဝ်ႏသွုံꩻစွယ်ꩻလွထီ ၉၀ ရျာꩻခဲင်ႏသွူ။^[၈]

ထီအွꩻတာႏ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]

လိုꩻနမ်းခန္ဓာႏအကိုယို လိုꩻနမ်းပေႏတန်အလွောက်ꩻ ထီအဝ်ႏပါသော့ꩻ အဝ်ႏ ၅၅ % ဗꩻလွေꩻ ၇၈ % အခါႏလယ်ႏကိုသွူ။ နီနမ်းခန္ဓာႏယို အဆင်ႏပြေႏပြေႏ ဖေႏနေးကမာꩻနွောင်ꩻထာꩻမာꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏစွဉ်ႏထီ တနီꩻ ၇ လီတာစီႏသွူ။ အဝ်ႏလိုႏဆေ့ꩻအာအတိကျတဗာႏနဝ်ꩻ အဓိကဒျာႏ နီနမ်းရုဲင်ꩻတသွိုးဗာႏမုꩻ၊ အလျားခိဉ်ႏ၊ အစိုႏဓာတ် တွမ်ႏ အချက်အလက်အလင်ဖုံႏအလောင်းသွူ။ နီနမ်းကလꩻလွဉ်ဒါႏထီဓာတ်ကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ အွꩻစွဉ်ႏနေးထီဖုံႏ၊ အအံႏအအွꩻကိုဖုံႏ တွမ်ႏ ဖျော်ႏထီကိုဖုံႏဒျာႏသွူ။ လိုꩻဆွော့ꩻခြွိုင်ႏသန်ꩻတဖြာꩻဖြာꩻယို တနီꩻတာႏ အွꩻဖေႏဗာႏထီတခွုင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ သေႏချာႏတဗာႏ ခုဲင်ႏလꩻသေတဝ်းဒွိုန်းရိုꩻကီလဲ့ ဝင်ꩻအဝ်ႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻ အွꩻသော့ꩻဗာႏထီ တနီꩻ (၆)ဗွီႏ (၇)ဗွီႏ (၂ လီတာ)ရပ်နဝ်ꩻသွူ။^[၉] မိဉ်ႏနုဲင်းတသီႏကျမ်ꩻကန်ႏကိုနဝ်ꩻ လိုꩻခိုတဖြာꩻဖြာꩻတနီꩻအတာႏယို မိဉ်ႏတမာꩻဗာႏတဝ်းတမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ တသိုꩻမိဉ်ႏတထန်ႏဗာႏတဝ်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏအွꩻသော့ꩻဖေႏထီ တနီꩻ(၁)လီတာရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။^[၁၀]

စျောက်ကပ်ဟဝ်သားအတာႏ အီႏအွꩻအာဗာႏထီနဝ်ꩻ တယိုꩻတဝ်းကီလဲ့ (အလျားရာႏသီႏ တွမ်ႏ ခွုမ်ပဆိုးလွူꩻထာꩻခိန်ႏနဝ်ꩻယိန်းဟုဲင်း) မိဉ်ႏအွꩻသော့ꩻဆေ့ꩻထီနဝ်ꩻ ကုဲင်းထွာအီဒါႏ ဥပါဒ်အန္တရာယ်ႏသွူ။ မိဉ်ႏခွုမ်ပဆိုးလွူꩻထာꩻခိန်ႏနဝ်ꩻ အွꩻအာနွောင်ꩻဒျာႏရိုꩻကီလဲ့ ထီအစွူႏထင်ႏတဲင် ထွာအီဒါႏအသက်အန္တရာယ်ႏသွူ။ ကွပ်ပွိုးနုဲင်းနဝ်ꩻမꩻ တနီꩻယိုအွꩻသော့ꩻဖေႏဗာႏထီ (၈)ဗွီႏကရိုꩻယို သိပ္ပံပညာႏကိုနဝ်ꩻ သက်သေႏသာႏဓကတခုဲင်ႏလꩻအဝ်ႏဒွိုန်းသွူ။^[၁၁]

အမဲဉ်ႏတဗာႏနဝ်ꩻ ထီဓာတ် ၂၀ % ယို လꩻလွဉ်အီဒျာႏ အအံႏအအွꩻကိုသွူ။ ပေါႏလွိုနဝ်ꩻ အွꩻထီ တွမ်ႏ ဖျော်ႏထီဖုံႏတွော့ꩻ လꩻလွဉ်အီဒျာႏသွူ။ ထီဓာတ်လိုꩻနမ်းအကိုယိုနဝ်ꩻ အစဲစ်ထန်ႏချာယင်း ဆီႏ၊ တသိုꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ ထာꩻသာထန်ႏအကို ပါထန်ႏလွဉ်ꩻနေးအလွီးနုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ ခွုမ်ပဆိုးလွူꩻထာꩻဖုံႏ၊ အလျားတံႏဖုံႏတွော့ꩻ ထီဓာတ်သွုမ်ꩻတေင်ꩻမုꩻအအလွောက်ꩻ တနီꩻတာႏ ကလိုႏအပ်ဒါႏထီနဝ်ꩻတဲ့ ကွဲအာအာလွဉ်ꩻသွူ။

နီနာꩻလိုꩻသီးနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏဒျာႏ အဝွေႏအဝက်တပါတဝ်း ထီစင်ႏစင်ႏကြယ်ႏကြယ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ထီတစင်ႏကြယ်ႏတဝ်းကိုဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏထီႏဗာႏအာ သတ္တုတသာႏဓါတ်၊ ဗဲတ်တီးရီးယားဖုံႏ ပါသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။^[၁၂]

ထီမဲ့ငါ(ထီခိုႏ)နဝ်ꩻ အရောင်ႏထောင်ႏချာဒါႏထာꩻ နုဲင်းတမွန်းသွူ။

ထီလွံꩻလူးစက်

ထီအဝ်ႏ အမျာꩻသွုံꩻ ထီပဲက်ကတူႏကို ထန်ႏလွဉ်ပွုံႏ

တဟဝ်သွုံꩻအွꩻတဝ်း ထီ(၅)မျိုꩻ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]

ထီလျားကဖွောင်ဗို့ꩻညခါꩻဒါႏမေႏလောင်း။
ထီလွံꩻကုဲင် ကအွဉ်ႏသော့ꩻခါꩻညဒါႏ ဓာတ်ဗူးကို။
ထီလွံꩻ ကဖွောင်ခါꩻဒါႏ ခွုင်းမုဲင်ꩻလဲင်ႏလဲင်ႏ။
ထီလွံꩻလꩻလဲဉ်းတဟာတွော့ꩻ ဖွောင်ချာယင်းတလဲင်ႏ (မွေးတဝ်းလဲ့) ဖွောင်ချာယင်းတဝ်းတယဝ်း။
ထီကမောင်းခြောင်အီဒါႏ ဒဲဉ်၊ ဟန်ႏအိုဖုံႏ။

ထီယိုစားဖုံႏနဝ်ꩻ ပွိုးတမုဲင်ꩻမွော့ꩻ သွုံꩻအွꩻသင်ꩻတဝ်းနဲးတဲင်တွော့ꩻ ထီယို မိဉ်ႏဖွောင်ဗို့ꩻသွူခွုင်းမုဲင်ꩻလဲင်ႏလဲင်ႏနဝ်ꩻ ကယ်လသီယံ၊ မဲက်ဂနီသီယံ၊ ကရိုရဉ်း တွမ်ႏ သတ္တုအလင်ဖုံႏ ပါသော့ꩻအာလဲဉ်းတဲင် မိဉ်ႏအွꩻနဝ်ꩻ ထိခွိုက်ဒါႏ နီလိုꩻသီးစျောက်ကပ်သွူ။^[၁၃]

အာႏကွိုꩻ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]

↑ တမ်းပလေက်:Cite GB
↑ 臺北自來水事業處 ─ 淨水場淨水處理။ 2015-08-09 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ Diersing, Nancy (2009). "Water Quality: Frequently Asked Questions." တမ်းပလေက်:Wayback Florida Brooks National Marine Sanctuary, Key West, FL.
↑ AS (2022-09-29)။ 實驗動物中心的用水管理（上） - 國衛院電子報 (in zh-TW)။
↑ Percentage of water။ 14 December 2013 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 5 April 2009 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ Fresh water percentage (2)။ 15 July 2007 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 5 April 2009 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာဂျာနယ်၊အမှတ်(၂)၂၀၀၅၊ နိုဝင်ဘာလ
↑ WBCSD Water Faacts & Trends။ 1 March 2012 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 9 April 2009 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ Healthy Water Living။ BBC။ 23 April 2008 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 2007-02-01 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ Rhoades RA, Tanner GA (2003)။ Medical Physiology (2nd ed. ed.)။ Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins။ ISBN 0781719364။ OCLC 50554808။CS1 maint: extra text (link)
↑ "Drink at least eight glasses of water a day." Really? Is there scientific evidence for "8 × 8"? by Heinz Valdin, Department of Physiology, Dartmouth Medical School, Lebanon, New Hampshire
↑ {{cite book | last = Maton | first = Anthea | authorlink = | coauthors = Jean Hopkins, Charles William McLaughlin, Susan Johnson, Maryanna Quon Warner, David LaHart, Jill D. Wright | title = Human Biology and Health | publisher = Prentice Hall | date = 1993 | location = Englewood Cliffs, New Jersey, USA | pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0-13-981176-1 | oclc = 32308337}}
↑ နိုင်းနိုင်းစနေ

[1] တမ်းပလေက်:Cite GB

[2] 臺北自來水事業處 ─ 淨水場淨水處理။ 2015-08-09 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[water_quality-3] Diersing, Nancy (2009). "Water Quality: Frequently Asked Questions." တမ်းပလေက်:Wayback Florida Brooks National Marine Sanctuary, Key West, FL.

[4] AS (2022-09-29)။ 實驗動物中心的用水管理（上） - 國衛院電子報 (in zh-TW)။

[5] Percentage of water။ 14 December 2013 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 5 April 2009 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[6] Fresh water percentage (2)။ 15 July 2007 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 5 April 2009 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[7] သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာဂျာနယ်၊အမှတ်(၂)၂၀၀၅၊ နိုဝင်ဘာလ

[8] WBCSD Water Faacts & Trends။ 1 March 2012 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 9 April 2009 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[9] Healthy Water Living။ BBC။ 23 April 2008 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 2007-02-01 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[Rhoades_2003-10] Rhoades RA, Tanner GA (2003)။ Medical Physiology (2nd ed. ed.)။ Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins။ ISBN 0781719364။ OCLC 50554808။CS1 maint: extra text (link)

[11] "Drink at least eight glasses of water a day." Really? Is there scientific evidence for "8 × 8"? by Heinz Valdin, Department of Physiology, Dartmouth Medical School, Lebanon, New Hampshire

[12] {{cite book | last = Maton | first = Anthea | authorlink = | coauthors = Jean Hopkins, Charles William McLaughlin, Susan Johnson, Maryanna Quon Warner, David LaHart, Jill D. Wright | title = Human Biology and Health | publisher = Prentice Hall | date = 1993 | location = Englewood Cliffs, New Jersey, USA | pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0-13-981176-1 | oclc = 32308337}}

[13] နိုင်းနိုင်းစနေ

[၁]

[၂]

[၃]

[၄]

[၅]

[၆]

[၇]

[၈]

[၉]

[၁၀]

[၁၁]

[၁၂]

[၁၃]